ایراد خطبه غدیر
پیامبر اسلام (ص) پس از ادای نماز ظهر، خطبه‌ای ایراد کرد که به خطبه غدیر مشهور شد. در بخشی از این خطبه فرمود:
«حمد و ستایش مخصوص خداوند است و از او یاری می‌خواهیم و به او ایمان داریم. از شر نفس‌هایمان و زشتی‌های کردارمان، به او پناه می‌بریم… خداوند لطیف و خبیر مرا خبر داد که به زودی (به سوی او) فراخوانده می‌شوم و (دعوت او را) اجابت خواهم کرد… من پیش از شما در کنار حوض (حوض کوثر) حاضر می‌شوم و شما در کنار آن بر من وارد می‌گردید. پس بنگرید که پس از من چگونه درباره ثقلین رفتار می‌کنید؛ ثقل اکبر کتاب خداست… و ثقل دیگر، عترت من است…»
سپس رسول خدا (ص) دست علی (ع) را بلند نمود تا مردم او را ببینند و فرمود:
«ای مردم، آیا من از خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوارتر نیستم؟»
مردم پاسخ دادند: «آری، ای رسول خدا.»
حضرت فرمود: «خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین‌ام و من به خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوارترم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.»
رسول خدا (ص) سه بار این جمله (مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ) را تکرار کرد و فرمود:
«خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند، و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد، و یاری نما هر کسی را که او را یاری می‌نماید، و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد.» (اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ)
سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»
نزول آیه اکمال
آیه اکمال یا آیه المائده (سوره المائده، آیه ۳) در زمانی نازل شد که جمعیت مسلمانان هنوز تماماً متفرق نشده بودند. این آیه از جانب خداوند به واسطه جبرئیل نازل شد و می‌گوید:
“الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا”
ترجمه: “امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما پسندیدم.”
این آیه بیان می‌کند که خداوند دین اسلام را به عنوان دین نهایی و کامل برای بشریت قرار داده است و تمام نعمت‌ها و بخشش‌های الهی نیز به مسلمانان کامل شده است.
عید غدیر در اسلام
عید غدیر در اسلام یکی از عیدهای بزرگ شناخته می‌شود که به‌طور خاص توسط مسلمانان، به ویژه شیعه، اهمیت داده می‌شود. روز غدیر خم در تاریخ ۱۸ ذی‌الحجه اتفاق می‌افتد و به مناسبت بزرگی تأسیس امامت و ولایت امام علی (علیه‌السلام) توسط پیامبر اسلام (ص) بر امت اسلامی می‌باشد.
در سال ۴۸۷ق، بیعت با امام علی (ع) به عنوان ولی و پرچمدار امت اسلامی در روز عید غدیر خم انجام شد. این روز بر اساس روایات، روزی است که خداوند اعظم دستور داد که امام علی (ع) را به عنوان پیشوای بعد از پیامبر برگزیند تا به رهبری و هدایت امت بپردازد و دین اسلام را تکمیل نماید.
به عنوان مثال، روایتی از پیامبر اسلام (ص) نقل می‌شود که فرموده‌اند: “روز غدیر خم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد که در آن روز، برادرم امام علی (ع) را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم…”
امام صادق (ع) نیز دربارهٔ روز غدیر خم فرموده‌اند: “روز غدیرخم عید بزرگ خداست. خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.”
امام رضا (ع) نیز در توصیف روز غدیر خم فرموده‌اند: “روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین…”
این نوع روایات نشان می‌دهد که عید غدیر خم به عنوان روزی از اهمیت بسیار برای مسلمانان، به ویژه شیعه، شناخته می‌شود که به تأکید بر ولایت و امامت امام علی (ع) می‌پردازد و از آن به عنوان یک عید مهم و معنوی گرامی داشته می‌شود.
آیات نازله درباره غدیر
آیات نازله دربارهٔ غدیر خم، طبق نظر مفسران شیعه و سنی، در حجت الوداع نازل شده‌اند و متن آنها به شرح زیر است:
- آیه اکمال (مائده، آیه ۳):
“الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا”
ترجمه: “امروز دینتان را برای شما کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و دین اسلام را برای شما پسندیدم.”
- آیه تبلیغ (مائده، آیه ۶۷):
“یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ ۖ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ”
ترجمه: “ای پیامبر، آنچه را از ناحیه پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر انجام ندهی، اصلاً پیغام پروردگار را نرساندی و خدا تو را از (شر) مردم، نگه می‌دارد.”
- آیه بعذاب واقع (توبه، آیه ۱۰):
“سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ لِلْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ”
ترجمه: “سائلی از عذابی واقع بر کافران پرسیده شد که دفاع‌گری برایشان ندارد.”
این آیات به توضیحات مربوط به ماجرای غدیر خم اشاره دارند، به‌طوری که آیه اکمال به تکمیل دین اسلام و اعلان کامل ولایت امام علی (ع) در روز غدیر خم، و آیه تبلیغ به وظیفهٔ پیامبر اسلام برای ابلاغ دستورات الهی و آموزش دین به انسان‌ها، و آیه بعذاب واقع نیز به ماجرای اعتراض و امتحان نعمان بن حارث فهری به اعلان ولایت امام علی (ع) پس از غدیر خم، مرتبط است.
