روز عرفه
روز عرفه (به عربی: یوم عرفة) در تقویم اسلامی یکی از ایام مهم و پربرکت است که بر اساس روایات دینی، بسیاری از فضیلت‌ها و برکات به آن نسبت داده شده است. این روز در تقویم اسلامی، روز ۹ ذی‌الحجه است، که یک روز قبل از عید قربان می‌باشد.
این روز، دومین روز از مناسک حج و روز قبل از عید قربان محسوب می‌شود. در این روز، زائران از منا به سمت کوه عرفه و دشت عرفه حرکت می‌کنند. طبق روایات اسلامی، پیامبر اسلام، محمد، در آخرین سال زندگی‌اش یکی از معروف‌ترین خطبه‌های خود را در این مکان ایراد کرد. برخی مسلمانان بر این باورند که در این روز، آیه‌ای از قرآن که کامل شدن دین اسلام را اعلام می‌کند، نازل شده است.
شب عرفه نیز که شب نهم ذیحجه است، برای شیعیان اهمیت بسیاری دارد. دعاهای مختلفی برای این شب ذکر شده و احیاء آن، یعنی شب‌زنده‌داری و انجام دعا و راز و نیاز، به شدت توصیه شده است.
اعمال توصیه شده
برخی از اعمال و آیین‌های توصیه شده در این روز عبارتند از:
۱. وقوف در عرفات: بر اساس فقه اسلامی، حج‌گزاران باید از ظهر تا غروب در عرفات وقوف کنند و در این زمان به دعا و استغفار و توبه بپردازند.
۲. استغفار و دعا: این روز به عنوان روز بخشایش گناهان و استجابت دعا شناخته می‌شود، بنابراین توصیه می‌شود که افراد بسیار دعا و استغفار کنند و به خداوند توبه کنند.
۳. خواندن دعای عرفه: دعای عرفه که از جمله دعاهای معروف اسلامی است، در این روز بسیار سفارش شده است و خواندن آن مورد توصیه قرار دارد.
۴. زیارت امام حسین (ع): زیارت امام حسین (ع) نیز به عنوان یکی از اعمال پیشنهادی در این روز بسیار ارج می‌نهند.
به طور کلی، روز عرفه به عنوان روزی از روزهای بسیار مهم در اسلام شناخته می‌شود که فرصت فراوانی برای توبه، استغفار، دعا و تقرب به خداوند فراهم می‌آورد.
وجه نام گذاری
نام “عَرَفَة” به عنوان نام مکان مشهور در نزدیکی مکه، اصطلاحاً از “عرفات” گرفته شده است که به مکانی خاص در میان کوه‌ها اشاره دارد. این نام به دلیل داشتن زمینی مشخص و شناخته‌شده بین کوه‌ها به عرفات رسیده است.
منابع کهن مکه‌شناسی نیز از کلمه “عرفه” برای اشاره به این سرزمین استفاده کرده‌اند. از دیدگاه سخاوی، تاریخ‌نگار قرن دهم قمری اهل مکه، عرفات مانند “قَصَبات” (جمع قصبه) است که به هر نقطهٔ از آن منطقه، “عرفه” گویند و نام کل منطقه را “عرفات” می‌نامند.
بنابراین، نام “عرفات” به عنوان مکان ویژه‌ای در نزدیکی مکه استفاده می‌شود که به وقوع ماجرای دیدار آدم و حوا در آنجا نیز اشاره دارد، که از آنجا نام “عرفه” گرفته شده است.
اعمال حجاج
حجاج از شهر مکه به صحرای عرفات می‌آیند و در آنجا به راز و نیاز و دعا می‌پردازند. پس از اقامه نماز ظهر و عصر، دعای عرفه را در کنار کوه جبل الرحمة می‌خوانند. این دعا شامل درخواست‌ها و نیایش‌های مختلفی است که حجاج با خلوص نیت آن را به جا می‌آورند. پس از این مراسم، حجاج به سمت سرزمین مشعر الحرام حرکت می‌کنند تا برای روز عید قربان در سرزمین منا باشند.
خطبهٔ روز عرفه، که خطبه اصلی مراسم حج واجب است، هر ساله توسط بالاترین مفتی عربستان سعودی خوانده می‌شود. این خطبه شامل نکات دینی و اخلاقی مهمی است که برای حجاج و سایر مسلمانان اهمیت فراوانی دارد.
اعمال غیر حجاج
برای کسانی که در مراسم حج حضور ندارند، اعمال متعددی در روز عرفه توصیه شده است. این اعمال شامل دعاها، نمازها و انجام غسل است. از جمله مهم‌ترین این اعمال، دعای امام حسین (ع) در روز عرفه است که شیعیان با خلوص نیت آن را می‌خوانند. این دعا شامل نیایش‌ها و درخواست‌های معنوی متعددی است که مسلمانان را به تأمل و ارتباط بیشتر با خداوند ترغیب می‌کند.
اهمیت و فضیلت
روز عرفه، روزی است که در تقویم اسلامی با اهمیت بالایی شناخته می‌شود، به‌طوری‌که برای حج‌گزاران، این روز به‌عنوان آغاز مناسک حج اسلامی شناخته می‌شود. در این روز، حجاج در صحرای عرفات، نزدیک به مکه، به دعا و استغفار می‌پردازند و از خداوند برای توفیق در انجام فریضه‌های حج شکرگزاری می‌کنند.
در برخی روایات اسلامی، روز عرفه به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی شده است. به همین دلیل، دعاهای خاصی برای این روز توصیه شده است که از جمله آن‌ها، دعای عرفه امام حسین (ع) و دعای عرفه امام سجاد (ع) است که به دلیل فضیلت بالا و محتوای اخلاقی آن‌ها، بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند.
روز عرفه همچنین با ورود به شب، زمان “وتر” شناخته می‌شود که خداوند در آیه ۳ سوره فجر به آن اشاره کرده است (وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ). این نمایانگر اهمیت ویژه‌ای است که به این روز داده شده است و حجاج با خواندن دعاها و ادعیه مخصوص، از این موقعیت برای تقرب به خداوند و آمرزش گناهان بهره می‌برند.
بنابراین، روز عرفه به‌عنوان روزی که برای انسان‌ها فرصتی مناسب برای توبه و استغفار فراهم می‌آورد، از اهمیت ویژه‌ای در اسلام برخوردار است.
احکام و اعمال
در فقه شیعه، روز عرفه دارای احکام ویژه‌ای است که به تنظیم و ادامه حج پرداخته می‌شود:
- وقوف در عرفات: واجب است که حج‌گزار از ظهر روز عرفات (یعنی از زمانی که آفتاب از طرف قبله شروع به نزول می‌کند) تا غروب آفتاب در صحرای عرفات بماند. این وقوف از ارکان حج است و اگر حجاج به دلایلی از جمله عمدی یا بی‌دلیل از عرفات بیرون بروند، حجشان باطل می‌شود.
- اختلافات در مذاهب اهل سنت: در مذاهب اهل سنت، مراجع مختلف به مقدار وقوف در روز عرفه اختلاف دیدگاه دارند. برخی از مذاهب اهل سنت وقوف را از غروب شب دهم ذی‌الحجه تا سحرگاه روز عید می‌شمارند، برخی از سحرگاه روز نهم تا سحرگاه روز عید، و برخی دیگر از ظهر شرعی روز نهم ذی‌الحجه تا فجر روز دهم.
از جمله مستحبات و اعمال توصیه‌شده
- دعا و استغفار: دعا و استغفار در روز عرفه فضیلت‌ترین عمل شناخته می‌شود. از جمله دعاهای توصیه شده، دعای عرفه امام حسین (ع) و دعای عرفه امام سجاد (ع) است.
- غسل: برخی از روایات توصیه می‌کنند که در روز عرفه غسل کرد.
- زیارت امام حسین (ع): زیارت امام حسین (ع) نیز در این روز به شدت توصیه شده است.
- بیتوته در منا: حج‌گزاران می‌توانند شب عرفه را تا طلوع فجر در منا بگذرانند.
- صدقه: دادن صدقه در روز عرفه نیز از اعمال پیشنهادی است.
- روزه: روزه گرفتن در روز عرفه نیز به شدت توصیه شده است.
با توجه به این احکام و مستحبات، روز عرفه فرصتی برای توبه، آمرزش گناهان و پذیرش دعاهاست که حجاج باید از این فرصت بهره برده و در تقرب به خداوند این اعمال را انجام دهند.
