بمب گذاری در حرم امام رضا
در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۳ (۲۰ ژوئن ۱۹۹۴)، انفجاری مهیب در حرم حضرت علی بن موسی الرضا (ع)، امام هشتم شیعیان، رخ داد. این حادثه در روز عاشورا، یکی از مقدس‌ترین و پرجمعیت‌ترین روزهای تقویم شیعه، به وقوع پیوست. در این روز، حرم امام رضا (ع) مملو از عزادارانی بود که برای بزرگداشت شهادت امام حسین (ع) گرد آمده بودند.
شدت انفجار بسیار بالا بود و بر اساس ارزیابی‌های کارشناسان، حجم مواد منفجره استفاده شده معادل ۱۰ پوند (۴.۵ کیلوگرم) تی.ان.تی بود. این حادثه مرگبار منجر به کشته شدن ۲۶ نفر و زخمی شدن بیش از ۳۰۰ نفر شد.
در پی این انفجار، یک گروه تروریستی سنی پاکستانی مسئولیت حمله را پذیرفت. با این حال، حکومت ایران سازمان مجاهدین خلق را به عنوان عامل اصلی بمب گذاری معرفی کرد. این حادثه تلخ تأثیر عمیقی بر جامعه شیعه داشت و به افزایش تدابیر امنیتی در اماکن مذهبی منجر شد.
قبل از بمب گذاری
اوایل خرداد ۱۳۷۳، اطلاعاتی مبنی بر تهدید به بمب گذاری در حرم مطهر امام رضا (ع) به دست سپاه پاسداران مشهد رسید. سرتیم حفاظت و خنثی‌سازی بمب سپاه پاسداران مشهد اظهار داشت: «اوایل خرداد ۷۳ بود که اعلام شد حرم مطهر تهدید به بمب‌گذاری شده است. منبع خبر، موثق بود اما کانال‌هایی که ما را از این تهدیدات باخبر می‌کردند، متفاوت بودند. گاهی نیروی انتظامی، گاهی اطلاعات و بعضی اوقات مراکز دیگر.»
این اطلاعات از منابع مختلفی از جمله نیروی انتظامی و سازمان‌های اطلاعاتی دریافت می‌شد و تهدیدات جدی به نظر می‌رسید. با توجه به ماهیت حساس و مقدس حرم امام رضا (ع) و اهمیت روزهای نزدیک به عاشورا، نیروهای امنیتی و حفاظت به حالت آماده‌باش درآمدند و تدابیر امنیتی ویژه‌ای اتخاذ شد.
بمب‌گذاری
در روز عاشورا، حرم امام رضا (ع) مملو از عزاداران زنجیرزنی بود که برای برگزاری مراسم عاشورا و بزرگداشت شهادت امام حسین (ع) گرد آمده بودند. در ساعت ۱۴ و ۲۶ دقیقه، یک بمب در سالن بالای سر ضریح، در قسمتی که مخصوص زنان و مملو از جمعیت بود، منفجر شد. این انفجار مهیب باعث ایجاد وحشت و ناآرامی در میان حاضران شد. و بسیاری از مردم در اعتراض به این حمله تروریستی، بیرون از مسجد و در بیمارستان‌ها تجمع کردند.
بلافاصله پس از انفجار روز عاشورا در حرم مطهر امام رضا (ع)، تعداد زیادی از نسخ قرآن و کتب دینی قطعه شده و با خون آلوده بودند. در حالی که چراغ‌های محوطه نیز به وسیله انفجار خرد شده بودند. خدام حرم، که همگی در محل حرم حاضر بودند، فوراً به کمک مردم و نجات مجروحان مشغول شدند. آنها مردم را به خارج از حرم هدایت کرده و مجروحان را به صحن آزادی و صحن انقلاب اسلامی منتقل می‌کردند.
آسیب های وارده
آسیب‌های وارده به بنا شامل از بین رفتن یک دیوار و گنبد بالای ضریح، و همچنین شکستن لوسترها بود. علاوه بر این، کاشی‌کاری‌ها و آیینه‌کاری‌های بسیار ظریف و باارزش ۸۰۰ ساله حرم نیز به شدت آسیب دیدند.
این حادثه تلخ و ناگوار نه تنها خسارات جانی و مالی بسیاری به همراه داشت. بلکه به یکی از آثار مهم تاریخی و مذهبی کشور نیز لطمه‌ای جدی وارد کرد.
بلافاصله بعد از وقوع انفجار، شرایط ویژه‌ای پیش آمد که منجر به بسته شدن درهای صحن‌ها و حرم شد. در ابتدا، تنها مسئولان و خدام حاضر در آستان قدس رضوی امکان ورود به داخل حرم را داشتند. در این مدت، حرم و رواق‌های اطراف صحن‌ها خالی از حاضرین عادی بودند. اما جمعیت انبوهی از مردم پشت درهای بسته منتظر بازگشایی حرم امام رضا (ع) بودند. تا به آرامش و ارامش خاص حرم بازگردند و در مراسمات و عبادات شرکت کنند.
بازگشایی حرم مطهر
همزمان با وقوع انفجار، آیت‌الله واعظ طبسی، تولیت آستان قدس رضوی، اعلام کرد که حرم باید به اسرع وقت دوباره فعال شود و در برابر مردم باز شود. بنابراین، تحت رهبری قائم مقام تولیت عظمی و با حضور دیگر مسئولان، خدام و کارگران آستان قدس، فوراً پس از وقوع حادثه، کار آماده‌سازی و بازسازی رواق‌ها، صحن و سرای ثامن الائمه (ع) برای مجدداً بازگشایی و امکان زیارت برای عاشقان حضرتش آغاز شد.
در ظهر عاشورای حسینی (ع)، بخشی از حرم مطهر امام رضا (ع)، از جمله رواق‌های دارالحفاظ، دارالسعاده، گنبد الله وردیخانی، گنبد حاتم خانی و بخشی از دیوارها، تحت تأثیر قطعات ریز ریز شده از بدن‌های پاره‌پاره زواری که خون، گوشت و پوست آنها را بر سطح این محل‌ها پوشانده بود، قرار گرفت. این بخش از حادثه، که از نظر تمیز کردن و رفع آثار انفجار بسیار دشوار و دردناک بوده است، شامل جمع‌آوری و پاکسازی این مواد بود.
فرایند پاکسازی و شستشوی حرم مطهر در طول شب انجام شد و با زحمت و جهاد ذاتی انجام پذیرفت. صبح روز بعد، حرم آماده پذیرایی از زائران بود و با مراسم رسمی توسط تولیت عظمای آستان قدس رضوی، به روی مردم بازگشایی شد و این اقدام نشان از تصمیم و تعهد آستان قدس بود که حرم را به عنوان پناهگاه همیشگی مردم باز کنند و شرایط لازم برای زیارت و طواف آن را فراهم آورند.
پیام مقام معظم رهبری در مورد هتک حریم مطهر حضرت رضا علیه السلام؛
بسم الله الرحمن الرحیم
انالله و انا الیه راجعون
با اندوه و تاْسف اطلاع یافتیم که دست جنایتکار دشمنان اسلام به جنایتی بزرگ آلوده شده و با هتک حریم مطهر و مقدس بارگاه رضوی علیه الاف التحیه و الثنا عده‌ای از زوار مظلوم را در حرم مطهر امام هشتم علیه السلام و در روز عاشورای حسینی به خون غلطانده است. دشمنان منافق و معاند و سنگدل با این کار نشان می‌دهند که به هیچ یک از موازین انسانی پایبند نیستند و دشمنی آنان با ملت غیور و مؤمن هیچ حد و مرزی نمی‌شناسد. منافقین کور دل و خائن نشان می‌دهند که برای حریم مقدس اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام نیز، هیچگونه حرمتی قایل نیستند و زمان و مکانی به این عظمت و قداست مانع و رادع خونخواری و ددمنشی و کینه سبعانه آنان نسبت به ملت ایران نیست.
لعنت خدا و نفرین و نفرت بندگان خدا بر آن دست‌های جنایتکار و دل‌های سیاه باد. دشمنان ملت ایران با اینگونه کار‌ها عجز و ناتوانی خود را به اثبات می‌رسانند و ثابت می‌کنند که محکوم به زوال و نابودی اند. اینجانب ضمن عرض تسلیت به حضرت، ولی الله الاعظم روحی فداه و به خانواده‌هایی که عزیزانشان قربانی خباثت و جنایت دشمنان شده اند و به ملت شجاع و بزرگ ایران اسلامی و درخواست علو درجات برای شهدای این فاجعه جانسوز، از مسئولین امر و نیروهای امنیتی و انتظامی می‌خواهم که با جدیت بدنبال عاملان این جنایت باشند و در اسرع وقت ممکن آن خفاشان خونخوار را به دست عدالت بسپرند. «وسیعلموا الذین ظلموا‌ای منقلب ینقلبون». سید علی خامنه ای، عاشورای 1415
