معرفی
شهید سید مرتضی آوینی، یک فرد با زندگی پرفعالیت در حوزه‌های فرهنگ، هنر و همچنین دفاع مقدس است. او در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۲۶ در شهر ری متولد شد و از جوانی به هنر و فرهنگ علاقه‌مند بود. آوینی به عنوان کارگردان و تهیه‌کننده فیلم مستند، در دوران جنگ تحمیلی وارد عرصه سینما شد. و با ساخت آثاری درباره دفاع مقدس از خود بازخورد مثبتی دریافت کرد.
وی در کنار فعالیت‌های هنری مانند فیلم‌نامه‌نویسی و کارگردانی، در جبهه نیز خدمت کرد. این حضور همزمان در دو زمینه، یعنی هنر و دفاع مقدس، نشان از پیوند بین هویت هنری و ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران دارد. آوینی با همت و تلاش خود، به نقل از داستان‌های جنگ و مبارزات در دوران جنگ، یکی از شاهدان زنده و انگیزه‌بخش این مردم بود.
متأسفانه، در روزهای حریم شهدا و در جبهه دفاع مقدس، در سن ۴۶ سالگی، به شهادت رسید. شهادت او نشان از اخلاص و ایمان بی‌تردید او به انقلاب اسلامی و دفاع از ارزش‌های ایران بود. این عمل شهیدانه وی، باعث شد تا نام وی به عنوان یکی از شهدای انقلاب و دفاع مقدس، در دل‌های مردم ایران جاودانه شود. و همواره به عنوان نمونه‌ای از تضحیات و فداکاری برای اسلام و میهن در یاد و نام بماند.
پیش از انقلاب
مرتضی آوینی معماری را در دانشگاه تهران شروع کرد و در سال ۱۳۴۴ وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. او دوستانی نزدیکی همچون غزاله علیزاده، شهرزاد بهشتی و امیرهوشنگ اردلان داشت. زندگی شخصی او پیچیده بود و در دوران جوانی تغییراتی را تجربه کرد که برای بسیاری از آشنایانش موضوع ابهام و پرسش بود.
یکی از نکات پرتوان در زندگی شخصی آوینی، رابطه‌ای بود که با غزاله علیزاده داشت. برخی معتقدند علیزاده علاقه‌مند به آوینی بوده و از طریق دوستان مشترکشان، مثل امیرهوشنگ اردلان، سعی در برقراری ارتباط با او داشته. اما آوینی به یک نوعی از این ارتباط اجتناب کرده و آن را ادامه نداده است.
در زمان دانشجویی، آوینی با مریم امینی ازدواج کرد. این زوج پیش از ازدواج چند سالی رابطه‌ی صمیمی داشته‌اند و از جوانی با یکدیگر آشنا بوده و به کنسرت‌ها و سخنرانی‌ها می‌رفتند.
بنابراین، زندگی شخصی آوینی پیچیده بود، اما او برای زندگی حرفه‌ای خود به سمت مسیری رفت که او را به یکی از برجسته‌ترین فیلم‌سازان و مستندسازان ایران تبدیل کرد.
پس از انقلاب
سید مرتضی آوینی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، تصمیم گرفت تا از حوزهٔ معماری که تحصیلات اصلی‌اش بوده بکناره گیری کند و به سمت فیلم‌سازی مستند بپردازد. او با پیوستن به گروه جهادی، فعالیت‌هایش را در جبهه‌های دفاع مقدس آغاز کرد. گروه جهادی که از نخستین گروه‌هایی بود که بلافاصله پس از آغاز جنگ به جبهه‌ها رفته و در آن‌ها خدمت کرد.
در جست‌وجوی حقیقت
او با تلاش در گروه جهاد و سپس در جبهه‌های جنگ، در جست‌وجوی حقیقت ماجرا به خرمشهر و آبادان رفت و در زمینهٔ تهیه مستند و شناسایی و روایت داستان‌های واقعی از مردم محلی، فعالیت کرد. این تجربیات و تجارب در جنگ، او را به سمت ساخت مستندهای تلویزیونی برای بیان و روایت داستان‌های جنگ و مبارزات مردم ایران سوق داد.
پس از پایان جنگ
پس از پایان جنگ، آوینی به همراه همکارانش مؤسسهٔ فرهنگی روایت فتح را تأسیس کردند. این مؤسسه به کار فیلم‌سازی مستند و سینمایی دربارهٔ دفاع مقدس می‌پرداخت. او در فرآیند تأسیس و فعالیت این مؤسسه، به ساختن مستندهایی همچون “شهری در آسمان” مشغول بود که برنامه‌های دیگری نیز برای تکمیل این مجموعه در دست او بود. اما متأسفانه، در حین بررسی مکان فیلمبرداری برای ادامه این کار، به همراه محمد سعید یزدان‌پرست در منطقهٔ فکه به علت برخورد با مین، به شهادت رسید.
آوینی همچنین به نوشتن مقالاتی دربارهٔ مسائل مختلف هنر، فرهنگ، و مسائل اجتماعی مشغول بود و نظریات و تأملات خود را در این زمینه‌ها به اشتراک می‌گذاشت. به عنوان مثال، نوشته‌هایی از او در ماهنامهٔ “سوره” و نیز در فصلنامهٔ “فارابی” به چاپ رسیده‌اند که در آن‌ها به بررسی مسائل مختلف هنری و اجتماعی پرداخته است.
بنابراین، زندگی مرتضی آوینی پس از انقلاب اسلامی، پر از فعالیت‌های فرهنگی، هنری، و همچنین مشارکت در جبهه‌های دفاع مقدس بود و او با تلاش و تمرکز خود، به عنوان یک فعال فرهنگی و هنری، اسم خود را در تاریخ ایران نهاد.
شهادت
شهید سید مرتضی آوینی متأسفانه در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۳۷۲ در منطقه فکه، در حین بررسی مکان فیلمبرداری برای مستندی به نام “شهری در آسمان”، به همراه محمد سعید یزدان‌پرست با مین برخورد کردند. این مین، باقی‌مانده از جنگ ایران و عراق بود و اصابت آن منجر به درگذشت آوینی شد. این واقعه موجب شد که او به عنوان یکی از شهدای دفاع مقدس ایران به شهادت برسد.
