مباهله در قرآن
مباهله در قرآن : آیه ۶۱ سوره آل عمران
فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ
ترجمه: پس هر که با تو، پس از علم و دانشی که به تو رسیده است، در مورد او (عیسی) به ستیز و محاجّه برخیزد (و از قبول حقّ شانه خالی کند) بگو: بیایید پسرانمان و پسرانتان و زنانمان و زنانتان و خودمان را (کسی که به منزله خودمان است) و خودتان را بخوانیم، بعد (به درگاه خدا) مباهله و زاری کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.
۱. مفهوم واژه “مباهله“
واژه «مباهله» از ریشه «ابتهال» گرفته شده که به معنای تضرع و دعا کردن با دستان بالا به سوی آسمان است. در اصطلاح دینی، مباهله به معنای درخواست نفرین و لعنت از خداوند بر کسی است که در مورد یک مسأله دینی حق و باطل در آن به کشمکش و مجادله برخیزد.
۲. زمینه و موقعیت نزول آیه
آیه ۶۱ سوره آل عمران در زمینه‌ی مباهله‌ای که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم با مسیحیان نجران انجام داد، نازل شده است. مسیحیان نجران که اهل کتاب بودند، در مورد حقیقت شخصیت عیسی علیه‌السلام و مقام او با پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم مناظره کردند. پس از مناظره‌های متعدد و درگیری‌های علمی و دینی در مورد ماهیت عیسی، این آیه نازل شد و به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دستور داد تا به مباهله روی بیاورد.
۳. متن و مفهوم آیه
در این آیه، پس از آن‌که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به وضوح حقایق دینی و علمی را بیان کرده و مسیحیان نجران از پذیرش آن‌ها خودداری کردند، خداوند به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دستور می‌دهد تا به مباهله بپردازد. در این فرایند، پیامبر باید همراه با اهل بیت خود (امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام و فاطمه الزهرا سلام‌الله‌علیها و دو فرزندشان حسن و حسین علیهم‌السلام) و مسیحیان نجران در مکان مشخصی حاضر شوند، سپس با تضرع و دعا از خداوند درخواست کنند که لعنت و عذاب الهی را بر دروغگویان نازل کند.
۴. معنا و مفهوم مباهله
مباهله به معنای قرار دادن دو طرف در شرایطی است که هر یک از طرفین، برای اثبات حقانیت خود به دعا و تضرع از خداوند پرداخته و از او درخواست کنند که دروغگویان را عذاب کند. این عمل، در واقع یک آزمون برای نشان دادن حقانیت یا بطلان یک ادعا از سوی طرفین دعوا است. مباهله به‌عنوان یک روش برای حل اختلافات دینی و تشخیص حق از باطل در تاریخ ادیان به کار رفته است.
۵. تاریخچه و واقعه مباهله
واقعه مباهله به‌طور ویژه در تاریخ اسلام به روز بیست و چهارم ذی‌الحجه سال دهم هجری قمری مربوط می‌شود. پس از آن‌که مسیحیان نجران با دعوت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به پذیرش اسلام پاسخ منفی دادند و از مباهله خودداری کردند، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم با آن‌ها توافق کرد که به‌عنوان یک اقلیت دینی تحت حکومت اسلامی به آیین مسیحیت خود ادامه دهند.
۶. اهمیت و پیامدهای مباهله
واقعه مباهله در تاریخ اسلام به‌عنوان یک نمونه از صداقت، اعتماد به نفس و دینی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم شناخته می‌شود. این واقعه نشان‌دهنده‌ی روش‌های صلح‌آمیز و مؤثر برای حل اختلافات دینی و تأسیس اصول همزیستی مسالمت‌آمیز میان مسلمانان و غیرمسلمانان در جامعه اسلامی است.
نقل‌های تاریخی و روایی مباهله
۱. روایات از اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم
در منابع روایی اسلامی، مباهله به‌عنوان یک معجزه بزرگ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و اهل بیت ایشان شناخته شده است. بسیاری از روایات، به ویژه از اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، به تفصیل این واقعه و شخصیت‌های حاضر در آن را توصیف کرده‌اند.
۲. روایات مسیحیان نجران
تاریخ‌نگاران مسلمان و مسیحی به نقل از منابع تاریخی درباره این واقعه و تأثیر آن بر تاریخ روابط دینی مسلمانان و مسیحیان، اشاره‌های زیادی کرده‌اند. این روایات به‌ویژه به تأثیرات سیاسی و اجتماعی این واقعه در جامعه اسلامی اولیه پرداخته‌اند.
نتیجه‌گیری
آیه ۶۱ سوره آل عمران، به‌عنوان آیۀ مباهله، دستور الهی به پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم برای وارد کردن مسیحیان نجران به یک مرحله از تضرع و دعا به درگاه خداوند را توضیح می‌دهد. این آیه نشان‌دهنده‌ی یکی از روش‌های مهم برای حل اختلافات دینی در تاریخ اسلام است و به‌عنوان یک نمونه از صداقت، وارستگی و اعتماد به نفس پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در مواجهه با مخالفان دینی در تاریخ اسلام شناخته می‌شود.
