26خرداد 1344 سالروز شهادت سربازان دلیر اسلام: بخارایی، امانی، صفار هرندی و نیک‌نژاد

روز 26 خرداد 1344، یکی از روزهای خونین و تاریخی در انقلاب اسلامی ایران بود. زیرا در این روز، چهار شهید با نام‌های محمد بخارایی، صادق امانی، رضا صفار هرندی و مرتضی نیک‌نژاد به دلیل ایمان و تعهد به ارزش‌های اسلامی و دفاع از حقوق مردم، به شهادت رسیدند.

این چهار شهید، پس از اعدام حسنعلی منصور که به عنوان یکی از فعالان انقلابی و مخالفان سیاسی رژیم شاهنشاهی به شهادت رسید. تصمیم گرفتند که با تحمل و استقامت در برابر ستم و سرکوب، اراده خود را برای ایستادگی در مقابل دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی ایران نشان دهند.

این رویداد نشان دهنده تصمیم و اراده این شهدا برای دفاع از ارزش‌های مذهبی و ملی بود. که در برابر تهاجم رژیم پهلوی و مزدوران خارجی، با شجاعت و ایمان به شهادت رسیدند. این شهدا به عنوان نمادهایی از ایمان، استقامت و مبارزه برای حقوق مردم ایران، در تاریخ این کشور به یادگار مانده‌اند و همواره در قلوب مردم ایرانی جاودانه می‌مانند.

رویدادهایی که در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۴۲ اتفاق افتاده است، برجسته‌ترین آنها شهادت چند شخصیت مهم در جریان جنبش مخالفان شاهنشاهی ایران است. از جمله شهیدان بخارایی، امانی، صفار هرندی، و نیک نژاد. این افراد بخشی از جریانی بودند که پس از حادثه فیضیه و قیام ۱۵ خرداد، به نتیجه رسیدند که راه مبارزه سیاسی با رژیم شاه بی‌نتیجه است و تصمیم به اقدام مسلحانه علیه رژیم و عناصر اصلی آن گرفتند.

این تصمیم نه تنها نشان از بحران و تلاطم سیاسی در آن دوران داشت. بلکه نقطه عطفی بزرگ در تاریخ معاصر ایران بود که به براندازی نظام پهلوی و نهایتاً به پیروزی انقلاب اسلامی ایران انجامید.

محمد بخارائی

شهید محمد بخارائی، فرزند علی اکبر، در سال ۱۳۲۳ هجری شمسی در جنوب شهر تهران به دنیا آمد. پس از اتمام دوره مدرسه، با شهید رضا صفار هرندی آشنا شد و در جلسات حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ علی اصغر هرندی با اسلام و افکار روشنفکرانه آشنا شد.

با آغاز نهضت امام خمینی، شهید بخارائی و شهید هرندی به موؤتلفه اسلامی پیوستند و تحت تأثیر شهید عراقی قرار گرفتند که آنها را برای جهاد مسلحانه آماده دانست. شهید امانی نیز تحولی نو در روحیه آن دو پدید آورد و با شرکت در دوره‌های تمرین مسلحانه، روابطشان را مستحکم کرد.

در عملیات بدر، شهید بخارائی نقش ویژه‌ای در اجرای در کلمه الهی برای به هلاکت رساندن حسنعلی منصور داشت. او پس از شلیک دو گلوله به طرف منصور، دستگیر شد و به کلانتری بهارستان منتقل شد. در اینجا، با شجاعت و صراحت به سوالاتی پاسخ داد که باعث برآشفتگی ناصری، مسئول کلانتری، شد. ناصری با عصای مارشالی به دهانش زد و او را غرق خون کرد.

شهید بخارائی با وجود جوانی خود و در سن ۲۰ سالگی، با بلاغت، فصاحت و شجاعت خود در دیدگاه‌ها و دادگاه‌ها، همگان را به تحسین واداشت. در سحرگاه ۲۶ خرداد ۱۳۴۴ همراه با سه شهید دیگر، با نشاطی کامل و با فریاد “الله اکبر”، شهادت را پذیرفت.

محمد صادق امانی

شهید محمد صادق امانی همدانی در سال ۱۳۰۹ در تهران متولد شد. او از کسبه بازار تهران بود و بر اساس شهادت حاج مهدی عراقی، خود یک مجتهد بود و حدود ۶ هزار حدیث را از حفظ داشته و به تعلیم اخلاق می‌پرداخت. امانی در گروه شیعه‌ی فعال فعالیت می‌کرد و پس از آن، با نظر حضرت امام خمینی (ره) به همراه یک گروه از یارانش، به تأسیس مؤتلفه اسلامی پرداخت.

بعد از مدتی، او رهبری شاخه نظامی مؤتلفه را بر عهده گرفت و در طراحی عملیات بدر برای اجرای حکم الهی درباره حسنعلی منصور نقش داشت. پس از کشته شدن حسنعلی منصور، امانی تحت تعقیب قرار گرفت و در روز یازدهم بهمن ماه ۱۳۴۳ در منزل ابوالقاسم رضوی فرد دستگیر شد.

وی نقش اساسی در رهبری مؤتلفه داشت و در آموزش و تربیت شاگردان خود که از جمله آن‌ها می‌توان به شهیدان اندرزگو، بخارایی، نیک نژاد و صفار هرندی اشاره کرد، فعالیت داشت.

رضا صفار هرندی

شهید رضا صفار هرندی، فرزند علی اکبر، در سال ۱۳۲۵ در خانواده‌ای اهل علم و تبلیغ دین به دنیا آمد. برادرش، حجت الاسلام حاج شیخ علی اصغر هرندی، روحانی آزاده و مردمی بود که علاوه بر اقامه نماز جماعت و تدریس دین، مغازه پارچه‌ فروشی داشت و از این طریق زندگی را اداره می‌کرد. شهید رضا صفار هرندی نیز در این خانواده پرورش یافت.

پس از دوره ابتدایی، دروس دینی را نزد برادرش فرا گرفت و در مغازه‌ او مشغول به کار شد. او در مسجد دروازه غار تهران در تبلیغ دین و ارتباط با جوانان مشغول بود و آنها را به راه دین وا می‌داشت. در این میان با شهید محمد بخارایی و شهید نیک نژاد آشنا شد. و با آنها درباره مسائل اسلامی و امر به معروف و نهی از منکر همکاری می‌کرد.

با آغاز نهضت امام خمینی (ره)، او و یارانش به وظایف انقلابی پرداختند. و در نهایت با موتلفه اسلامی آشنا شدند و به جهاد مسلحانه رو آوردند. شهید هرندی در روز عملیات اعدام انقلابی منصور، پشتیبان شهید بخارایی بود و پس از پایان عملیات، از صحنه خارج شد. اما هنگامی که می‌خواست وسایل خود را از خانه بردارد و با شهید نیک نژاد تصمیم به زندگی مخفی بگیرد، دستگیر شد.

مرتضی نیک نژاد

شهید مرتضی نیک نژاد در سال ۱۳۲۱ در جنوب شهر تهران، در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. او از نوجوانی تدین و تعهد وی همه را تحت تاثیر قرار می داد. پس از اتمام دوره ابتدایی، به شغل گالش فروشی در بازار تهران روی آورد. وی در جلسات دینی حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ علی اصغر هرندی شرکت می‌کرد و با شهید رضا صفار هرندی و شهید محمد بخارایی دوستی صمیمی برقرار کرد.

در زمان عملیات بدر، شهید نیک نژاد به عنوان دومین فرد این عملیات، وظیفه پشتیبانی از شهید بخارایی را بر عهده داشت. در حین عملیات، وی با شجاعتی بی‌نظیر، به طور موفقیت‌آمیز حسنعلی منصور را که مسئولیت زندانی کردن شخصیت‌های انقلابی داشت، به سزای تقصیراتش رساند. تیراندازی‌اش باعث اصابت ناودان مجلس و شیشه اتومبیلی که منصور را به بیمارستان منتقل می‌کرد، شد.

با پایان عملیات، شهید نیک نژاد به همراه شهید رضا صفار هرندی دستگیر شد و در دادگاه نظامی تحت تعقیب و محاکمه قرار گرفت. سرانجام در سحرگاه ۲۶ خرداد ۱۳۴۴، همراه با حاج صادق امانی و محمد بخارایی، شهید شد و به لقاء الله نائل آمد.

مزار این عزیزان در ابن بابویه شهرری قرار دارد.

طرح هفتگی صلای عشق

طرح هفتگی “صلای عشق” یک فعالیت معنوی و فرهنگی است که به گرامیداشت شهدای محله و ارتقای ارزش‌های دینی و انسانی در جامعه می‌پردازد. این طرح هر شب در حسینیه موسسه خیریه حضرت ابوالفضل (علیه السلام) بیت‌العباس برگزار می‌شود.

در جریانهای فرهنگی و مذهبی جامعه امروز، طرح هفتگی “صلای عشق” به عنوان یک فعالیت معنوی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. این طرح، که برگزاری صفحه خوانی قرآن کریم را در بر دارد. به گرامیداشت شهدای محله و ارتقای ارزش‌های دینی و انسانی در جامعه تاکید دارد.

با توجه به اهمیت ارتباط مستقیم با کلام الهی در زندگی روزمره، این طرح هر شب در حسینیه موسسه خیریه حضرت ابوالفضل (علیه السلام) بیت‌العباس برگزار می‌شود. در این فضای معنوی، مردمان محله فرصت دارند تا با صدای آرامش‌بخش قرآن، به تدبر و تأمل در آیات الهی بپردازند و ارتباط عمیقتری با مفاهیم دینی برقرار کنند.

گرامیداشت شهدای محله

برگزاری طرح هفتگی “صلای عشق”، علاوه بر گرامیداشت شهدای محله و یادآوری ارزش‌های انسانی و دینی، باعث افزایش همبستگی و انسجام اجتماعی نیز می‌شود. فضایی که در آن افراد با یکدیگر از این ارتباط با قرآن بهره‌مند می‌شوند. برگزاری این طرح باعث تقویت ارتباطات انسانی و دینی در جامعه می‌گردد و به ترویج مفاهیمی همچون عدالت، صلح، و محبت کمک می‌کند.

به طور خلاصه، طرح “صلای عشق” با برگزاری صفحه خوانی قرآن در محله، نقش مهمی در تقویت ارتباطات اجتماعی، گرامیداشت شهدا، و ارتقای ارزش‌های دینی و انسانی دارد و می‌تواند برای جامعه محله‌ای فضایی پراز آرامش و معنویت را فراهم آورد.

هر هفته به یاد یک شهید

طرح هفتگی “صلای عشق”، هر هفته به یاد و خاطره یکی از شهدای محله پرداخته می‌شود. این اقدام نشان از ارتباط نزدیک و احترام به شهدایی است که در راه خدمت به اسلام و مسلمانان فداکاری کرده‌اند.

در این طرح، شرکت‌کنندگان پس از اقامه نماز مغرب و عشاء، به تلاوت و صفحه‌خوانی قرآن کریم می‌پردازند. این فعالیت‌ها با هدف تقویت ارتباط با قرآن و بهره‌برداری از روحیه‌ی معنوی قرآنی انجام می‌شود.

“صلای عشق” نه تنها فرصتی برای تلاوت قرآن و گرامیداشت شهدا است، بلکه به عنوان محیطی معنوی برای تقویت ارزش‌های دینی و اخلاقی در جامعه عمل می‌کند.

معرفی

شهید سید مرتضی آوینی، یک فرد با زندگی پرفعالیت در حوزه‌های فرهنگ، هنر و همچنین دفاع مقدس است. او در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۲۶ در شهر ری متولد شد و از جوانی به هنر و فرهنگ علاقه‌مند بود. آوینی به عنوان کارگردان و تهیه‌کننده فیلم مستند، در دوران جنگ تحمیلی وارد عرصه سینما شد. و با ساخت آثاری درباره دفاع مقدس از خود بازخورد مثبتی دریافت کرد.

وی در کنار فعالیت‌های هنری مانند فیلم‌نامه‌نویسی و کارگردانی، در جبهه نیز خدمت کرد. این حضور همزمان در دو زمینه، یعنی هنر و دفاع مقدس، نشان از پیوند بین هویت هنری و ایدئولوژی انقلاب اسلامی ایران دارد. آوینی با همت و تلاش خود، به نقل از داستان‌های جنگ و مبارزات در دوران جنگ، یکی از شاهدان زنده و انگیزه‌بخش این مردم بود.

متأسفانه، در روزهای حریم شهدا و در جبهه دفاع مقدس، در سن ۴۶ سالگی، به شهادت رسید. شهادت او نشان از اخلاص و ایمان بی‌تردید او به انقلاب اسلامی و دفاع از ارزش‌های ایران بود. این عمل شهیدانه وی، باعث شد تا نام وی به عنوان یکی از شهدای انقلاب و دفاع مقدس، در دل‌های مردم ایران جاودانه شود. و همواره به عنوان نمونه‌ای از تضحیات و فداکاری برای اسلام و میهن در یاد و نام بماند.

پیش از انقلاب

مرتضی آوینی معماری را در دانشگاه تهران شروع کرد و در سال ۱۳۴۴ وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. او دوستانی نزدیکی همچون غزاله علیزاده، شهرزاد بهشتی و امیرهوشنگ اردلان داشت. زندگی شخصی او پیچیده بود و در دوران جوانی تغییراتی را تجربه کرد که برای بسیاری از آشنایانش موضوع ابهام و پرسش بود.

یکی از نکات پرتوان در زندگی شخصی آوینی، رابطه‌ای بود که با غزاله علیزاده داشت. برخی معتقدند علیزاده علاقه‌مند به آوینی بوده و از طریق دوستان مشترکشان، مثل امیرهوشنگ اردلان، سعی در برقراری ارتباط با او داشته. اما آوینی به یک نوعی از این ارتباط اجتناب کرده و آن را ادامه نداده است.

در زمان دانشجویی، آوینی با مریم امینی ازدواج کرد. این زوج پیش از ازدواج چند سالی رابطه‌ی صمیمی داشته‌اند و از جوانی با یکدیگر آشنا بوده و به کنسرت‌ها و سخنرانی‌ها می‌رفتند.

بنابراین، زندگی شخصی آوینی پیچیده بود، اما او برای زندگی حرفه‌ای خود به سمت مسیری رفت که او را به یکی از برجسته‌ترین فیلم‌سازان و مستندسازان ایران تبدیل کرد.

پس از انقلاب

سید مرتضی آوینی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، تصمیم گرفت تا از حوزهٔ معماری که تحصیلات اصلی‌اش بوده بکناره گیری کند و به سمت فیلم‌سازی مستند بپردازد. او با پیوستن به گروه جهادی، فعالیت‌هایش را در جبهه‌های دفاع مقدس آغاز کرد. گروه جهادی که از نخستین گروه‌هایی بود که بلافاصله پس از آغاز جنگ به جبهه‌ها رفته و در آن‌ها خدمت کرد.

در جست‌وجوی حقیقت

او با تلاش در گروه جهاد و سپس در جبهه‌های جنگ، در جست‌وجوی حقیقت ماجرا به خرمشهر و آبادان رفت و در زمینهٔ تهیه مستند و شناسایی و روایت داستان‌های واقعی از مردم محلی، فعالیت کرد. این تجربیات و تجارب در جنگ، او را به سمت ساخت مستندهای تلویزیونی برای بیان و روایت داستان‌های جنگ و مبارزات مردم ایران سوق داد.

پس از پایان جنگ

پس از پایان جنگ، آوینی به همراه همکارانش مؤسسهٔ فرهنگی روایت فتح را تأسیس کردند. این مؤسسه به کار فیلم‌سازی مستند و سینمایی دربارهٔ دفاع مقدس می‌پرداخت. او در فرآیند تأسیس و فعالیت این مؤسسه، به ساختن مستندهایی همچون “شهری در آسمان” مشغول بود که برنامه‌های دیگری نیز برای تکمیل این مجموعه در دست او بود. اما متأسفانه، در حین بررسی مکان فیلمبرداری برای ادامه این کار، به همراه محمد سعید یزدان‌پرست در منطقهٔ فکه به علت برخورد با مین، به شهادت رسید.

آوینی همچنین به نوشتن مقالاتی دربارهٔ مسائل مختلف هنر، فرهنگ، و مسائل اجتماعی مشغول بود و نظریات و تأملات خود را در این زمینه‌ها به اشتراک می‌گذاشت. به عنوان مثال، نوشته‌هایی از او در ماهنامهٔ “سوره” و نیز در فصلنامهٔ “فارابی” به چاپ رسیده‌اند که در آن‌ها به بررسی مسائل مختلف هنری و اجتماعی پرداخته است.

بنابراین، زندگی مرتضی آوینی پس از انقلاب اسلامی، پر از فعالیت‌های فرهنگی، هنری، و همچنین مشارکت در جبهه‌های دفاع مقدس بود و او با تلاش و تمرکز خود، به عنوان یک فعال فرهنگی و هنری، اسم خود را در تاریخ ایران نهاد.

شهادت

شهید سید مرتضی آوینی متأسفانه در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۳۷۲ در منطقه فکه، در حین بررسی مکان فیلمبرداری برای مستندی به نام “شهری در آسمان”، به همراه محمد سعید یزدان‌پرست با مین برخورد کردند. این مین، باقی‌مانده از جنگ ایران و عراق بود و اصابت آن منجر به درگذشت آوینی شد. این واقعه موجب شد که او به عنوان یکی از شهدای دفاع مقدس ایران به شهادت برسد.