شهید آیت الله محمد صدوقی
شهید آیت الله محمد صدوقی
محمد صدوقی، متولد سال ۱۲۸۷ شمسی، یکی از روحانیان برجسته و تاثیرگذار انقلاب اسلامی ایران بود. او در دوران مبارزات انقلابی علیه رژیم پهلوی فعالیت‌های زیادی داشت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نقش‌های مهمی برعهده گرفت.
فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها
صدوقی پس از انقلاب اسلامی به عنوان نماینده امام خمینی در استان یزد منصوب شد و امام جمعه این شهر بود. در این نقش‌ها، او به تقویت و هدایت نیروهای انقلابی در یزد و مناطق اطراف کمک کرد. همچنین، او به عنوان نماینده مردم یزد در مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد. این مجلس مسئول تدوین و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بود.
واکنش امام خمینی
پس از شهادت صدوقی، امام خمینی پیامی صادر کرد و در آن، او را به عنوان دوست سی ساله خود توصیف کرد. این پیام نشان‌دهنده احترام و ارادت عمیق امام خمینی به صدوقی و نقش مهم او در انقلاب اسلامی بود.
محمد صدوقی به عنوان یکی از چهره‌های مهم و موثر در تاریخ انقلاب اسلامی ایران، همچنان در یاد و خاطره مردم ایران باقی مانده است.
زندگی‌نامه و تحصیلات
محمد صدوقی در سال ۱۲۸۷ شمسی (۱۳۲۷ قمری) در یزد به دنیا آمد. پدرش، آقامیرزا ابوطالب، یکی از روحانیون برجسته یزد بود. صدوقی در هفت سالگی پدر و در نه سالگی مادر خود را از دست داد و پس از آن تحت سرپرستی پسر عمویش، میرزا محمد کرمانشاهی، قرار گرفت.
تحصیلات اولیه
صدوقی بخشی از تحصیلات اولیه خود را در یزد و اصفهان گذراند. سپس برای ادامه تحصیل به قم مهاجرت کرد. در قم، او به مدت ۲۱ سال به فراگیری علوم اسلامی پرداخت و از محضر استادان بزرگی چون شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سید صدرالدین صدر، سید محمدتقی خوانساری، سید محمد حجت کوه‌کمری و امام خمینی بهره برد.
مسئولیت‌ها در حوزه علمیه قم
پس از درگذشت آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، بنیان‌گذار و مدیر حوزه علمیه قم، محمد صدوقی مسئولیت اداره بخشی از حوزه علمیه را بر عهده گرفت. او مسئولیت‌هایی چون تولیت مدارس و تقسیم شهریه‌های طلاب را به عهده داشت. حافظه قوی او در به خاطر سپردن اسامی و مبالغ شهریه طلاب بدون نیاز به دفتر و دستک معروف بود.
بازگشت به یزد
در سال ۱۳۳۰ شمسی، با درگذشت عالم بزرگ دینی یزد، شیخ غلامرضا فقیه خراسانی، محمد صدوقی به درخواست مردم و با توصیه آیت‌الله خمینی و بزرگان دیگر، به یزد بازگشت و به انجام وظایف دینی پرداخت.
رابطه با امام خمینی
صدوقی رابطه‌ای ویژه و نزدیک با آیت‌الله خمینی داشت. او در این باره می‌گوید: “بنده وقتی وارد قم شدم، دو سه روز پس از ورود با امام خمینی آشنا شدم و کم‌کم آشنایی ما بالا گرفت و به رفاقت کشید و‌گاه در تمام مدت شبانه‌روز با ایشان بودم. در این مدت طولانی که در قم بودیم، انس ما عمده با ایشان بود و نمی‌شد هفته‌ای بگذرد و دو، سه جلسه خدمتشان نباشیم.”
این ارتباط نزدیک و صمیمی میان صدوقی و امام خمینی تأثیر عمیقی بر فعالیت‌ها و نقش‌های صدوقی در انقلاب اسلامی ایران داشت.
۱. محمد صدوقی در سال ۱۲۸۷ شمسی برابر با ۱۳۲۷ قمری در یزد متولد شد. پدرش آقامیرزا ابوطالب یکی از روحانیون یزد بود. ۲. وی بخشی از تحصیلات خود را در یزد و اصفهان گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به قم مهاجرت کرد. ۳. پس از درگذشت آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس و مدیر حوزه علمیه قم، اداره قسمتی از حوزه علمیه به وی واگذار شد. ۴. حافظه محمد صدوقی در به خاطر سپردن اسامی و مبالغ شهریه طلاب بدون نیاز به دفتر و دستک معروف بود. ۵. با فوت عالم بزرگ دینی یزد شیخ غلامرضا فقیه خراسانی، محمد صدوقی به درخواست مردم و توصیه آیت‌الله خمینی و بزرگان، به یزد بازگشت. ۶. محمد صدوقی رابطه‌ای ویژه و نزدیک با آیت‌الله خمینی داشت و این ارتباط تأثیر عمیقی بر فعالیت‌های او داشت.
شهادت
محمد صدوقی در تاریخ ۱۱ تیر ۱۳۶۱ (مصادف با ۱۰ رمضان ۱۴۰۲ قمری) پس از ادای نماز جمعه توسط اعضای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) به شهادت رسید. این ترور در مسجد جامع یزد رخ داد و به‌عنوان یکی از اقدامات تروریستی سازمان مجاهدین خلق علیه روحانیون برجسته انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.
واکنش امام خمینی
امام خمینی پس از شهادت محمد صدوقی با صدور اطلاعیه‌ای به مناسبت این حادثه، ضمن ابراز تأثر عمیق، از او به‌عنوان دوست و همکار سی ساله خود یاد کرد. در بخشی از این اطلاعیه آمده است:
اینجانب دوستی عزیز که بیش از سی سال با او آشنا و روحیات عظیمش را از نزدیک درک کردم از دست دادم، و اسلام خدمتگزاری متعهد را، و ایران فقیهی فداکار، و استان یزد سرپرستی دانشمند را از دست داد.”
این پیام امام خمینی نشان‌دهنده عمق ارادت و احترام ایشان به محمد صدوقی بود و همچنین اهمیت و جایگاه ویژه صدوقی در میان روحانیون و رهبران انقلاب اسلامی را برجسته می‌کرد. شهادت محمد صدوقی به‌عنوان یکی از شهدای محراب، نمادی از فداکاری و ایثار در راه اسلام و انقلاب اسلامی ایران باقی مانده است.
فعالیت‌های سیاسی
حمایت از فدائیان اسلام
محمد صدوقی از فدائیان اسلام حمایت می‌کرد. در سال ۱۳۳۰ شمسی، زمانی که سید عبدالحسین واحدی (مرد شماره دو فدائیان اسلام) تحت تعقیب قرار گرفت، صدوقی او را در خانه‌اش پنهان کرد. با وجود دو بار بازرسی مأموران شاه از خانه او، واحدی دستگیر نشد .
واقعه فیضیه
پس از واقعه فیضیه در ۲ فروردین ۱۳۴۲ شمسی، صدوقی اعلامیه‌ای نوشت و آن را به امضای دیگر علما نیز رساند. در این اعلامیه از اقدامات رژیم پهلوی به شدت انتقاد شد:
ضرب و شتم و نهب و قتل عده‌ای از محصلین علوم دینیه در مدرسه فیضیه، قضیه‌ای نیست که زود از خاطر مسلمین محو و نابود شود و جراحات قلوب به مرور التیام پذیرد. اینک در ضمن عرض همدردی، خاطر آقایان محترم را مستحضر می‌داریم که مادامی‌که روح در بدن و نیم‌جانی در تن است، طبق تصمیمات علمای اعلام و راهنمایی‌های آیات‌الله‌العظام از هیچگونه اقدامی به منظور حفظ احکام و شعائر اسلام فروگذار نخواهیم کرد” .
واکنش به قیام‌های قم و تبریز
بعد از قیام ۱۹ دی قم و ۲۹ بهمن ۱۳۵۴ شمسی تبریز، صدوقی با صدور پیامی، نوروز ۱۳۵۷ را عزای عمومی اعلام کرد:
سال نو با سفره‌های آغشته به‌خون بیگناهان قم، تبریز و سایر شهرستان‌ها که برای دفاع از حریم مقدس قرآن و روحانیت قربانی شده‌اند؛ لذا مناسب است از برگزاری مراسم نوروز خودداری فرموده و به سوگ و ماتم شهیدان بنشینند” .
بیانیه‌ها و اعلامیه‌ها
در ماه‌های آخر سال ۱۳۵۷، دولت به بازاریان پیشنهاد کرد که با انتخاب نماینده‌ای با دولت مذاکره کنند. اما صدوقی بیانیه‌ای صادر کرد و این پیشنهاد را نوعی حیله شیطانی قلمداد کرد که دولت قصد دارد با ایجاد تفرقه میان صفوف انقلابیون نتیجه بگیرد .
دیگر فعالیت‌ها
صدوقی اعلامیه‌های متعددی نیز صادر کرد که شامل موارد زیر می‌شود:
- اعلام عزای عمومی ۱۵ خرداد ۱۳۵۷ شمسی.
- بیانیه تحریم جشن‌های نیمه شعبان.
- بیانیه به مناسبت واقعه سینما رکس آبادان.
- صدور اعلامیه علیه دولت آشتی ملی (دولت شریف امامی).
- صدور بیانیه به مناسبت جمعه خونین ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ .
دیدار با امام خمینی و تحصن علما
صدوقی در زمان اقامت آیت‌الله خمینی در پاریس به دیدار او رفت و همچنین در تحصن علما در دانشگاه تهران شرکت کرد. این تحصن در اعتراض به بسته شدن فرودگاه توسط دولت بختیار انجام شد و پس از تحصن، فرودگاه بازگشایی شد.
این فعالیت‌ها و مواضع سیاسی نشان‌دهنده نقش برجسته و تاثیرگذار محمد صدوقی در جریان انقلاب اسلامی ایران و در مقابله با رژیم پهلوی بود.
فعالیت‌های بعد از انقلاب
نقش در استان یزد
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، آیت‌الله صدوقی به عنوان نماینده امام خمینی و امام جمعه یزد منصوب شد. او نقش مهمی در برقراری امنیت، حفظ وحدت و یکپارچگی جامعه در این منطقه ایفا کرد. با توجه به مسئولیت‌هایش، او به تلاش‌های متعددی برای ایجاد آرامش و همبستگی در جامعه پرداخت.
فعالیت در مجلس خبرگان قانون اساسی
آیت‌الله صدوقی از طرف مردم یزد به عضویت مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد. در این مجلس، او نقش فعالی در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران داشت. یکی از اقدامات برجسته او اصرار بر وارد کردن سپاه پاسداران به قانون اساسی بود که با پیگیری‌های او این امر محقق شد.
نقش در جنگ ایران و عراق
با شروع جنگ ایران و عراق، آیت‌الله صدوقی به تجهیز مردم برای رفتن به جبهه‌ها پرداخت. او نقش مهمی در تشویق و بسیج مردم برای دفاع از کشور ایفا کرد و گاهی خود نیز به جبهه‌ها می‌رفت تا از نزدیک با رزمندگان دیدار کرده و روحیه آنان را تقویت کند.
آیت‌الله خامنه‌ای در مورد جبهه رفتن آیت‌الله صدوقی می‌گوید:
“گفتند می‌خواهم بروم یزد و به جبهه هم بروم که من به ایشان گفتم شما خوبست اگر جبهه می‌روید به طرف غرب بروید که آنجا هوایش در فصل بهار و اردیبهشت خوب است و جنوب نروید چون گرم است ایشان گفتند تا ببینم چه می‌شود و ناگهان دیدیم ایشان سر و کله‌اش از جنوب پیدا شد و در حمله بیت‌المقدس حاضر بود.”
این فعالیت‌ها نشان‌دهنده تعهد و فداکاری آیت‌الله صدوقی در حمایت از انقلاب اسلامی و دفاع از کشور بود. او با حضور مستقیم در جبهه‌ها و تشویق مردم به مشارکت در جنگ، نقش مهمی در تقویت روحیه و همبستگی ملی ایفا کرد.
آیت‌الله صدوقی در مجلس خبرگان قانون اساسی از طرف مردم یزد انتخاب و وارد مجلس شد و از جمله اقدامات وی اصرار در وارد کردن سپاه پاسداران در قانون اساسی بود.
