مسلم بن عقیل
مسلم بن عقیل
مُسْلِم بن عَقیل بن ابی‌طالب (شهادت: سال ۶۰ قمری) سفیر امام حسین(ع) در کوفه و از خاندان ابی‌طالب بود. او در برخی فتوحات اسلامی و همچنین در جنگ صفین حضور داشت. مسلم در گزارشی به امام حسین(ع) از آمادگی کوفیان برای استقبال از امام در کوفه خبر داد.
با منصوب شدن عبیدالله بن زیاد به حکومت کوفه توسط یزید بن معاویه، کوفیان از اطراف مسلم پراکنده شدند. مسلم بن عقیل در روز عرفه (سال ۶۰ قمری) به دستور عبیدالله دستگیر و به شهادت رسید. علت شکست قیام مردم کوفه در هنگام حضور مسلم در این شهر را به سیاست‌های عبیدالله بن زیاد در ایجاد وحشت بین مردم و همچنین ساختار اجتماعی کوفه که مانع اتحاد و همبستگی مردمان آن می‌شد، نسبت داده‌اند.
مسلم داماد امام علی(ع) بود و نام چند تن از فرزندان او در شمار شهدای کربلا ثبت شده است.
نسب و خاندان
تاریخ دقیق ولادت مسلم بن عقیل بن ابی‌طالب مشخص نیست. او در ۹ ذی‌الحجه سال ۶۰ قمری در کوفه به شهادت رسید. برخی گزارش‌ها می‌گویند که مسلم هنگام شهادت ۲۸ ساله بود. اما این روایت به دلیل سن فرزندانش که در واقعه عاشورا به شهادت رسیدند و ۲۷ و ۲۶ سال داشتند، مورد تردید است. با توجه به حضور مسلم در فتوحات اسلامی و نبرد صفین، سن او را در هنگام شهادتش بیش از ۵۰ سال تخمین می‌زنند. قبر مسلم در قسمت شرقی مسجد کوفه قرار دارد.
پدر او، عقیل بن ابی‌طالب، از نسب‌شناسان و فصحای قریش بود. مادر مسلم بن عقیل بر اساس یک روایت، از زنان نبطی و از خاندان «فرزندا» بود. و بر اساس روایات دیگر، کنیزی به نام علیه (یا حلیه) بود که عقیل او را از شام خریده بود. چهره مسلم بن عقیل شباهت زیادی به پیامبر اسلام(ص) داشت و برخی منابع او را شجاع‌ترین و نیرومندترین فرزند عقیل معرفی کرده‌اند.
همسر و فرزندان
مسلم بن عقیل با رقیه، دختر امام علی(ع)، ازدواج کرد و به همین دلیل، او داماد امام علی(ع) بوده است. برخی منابع همچنین یک همسر دیگر از طایفه بنی عامر بن صعصعه برای او ذکر کرده‌اند.
در واقعه کربلا، به چندین فرزند از مسلم بن عقیل اشاره شده است. به عنوان مثال، زمانی که خبر شهادت مسلم را در مسیر بین مکه و کوفه به امام حسین(ع) دادند، علی اکبر(ع) پیشنهاد داد که بازگشت کنند و بی‌وفایی کوفیان را یادآوری کردند. اما فرزندان مسلم با این پیشنهاد مخالفت کرده و امام را به ادامه راه تشویق کردند. همچنین، نامهای تعدادی از فرزندان وی در زمره شهدای کربلا ثبت شده است، از جمله عبدالله بن مسلم و محمد بن مسلم.
منابع تاریخی درباره نام و تعداد دقیق فرزندان مسلم اختلاف دارند. در گزارش‌های ضعیف‌تر که در منابع متأخر ثبت شده، نامهای دیگری از فرزندان مسلم بن عقیل ذکر شده است. از جمله عون، مسلم، عبیدالله، جعفر و احمد. همچنین در برخی منابع، دو طفل به نامهای محمد و ابراهیم ذکر شده‌اند که پس از شهادت امام حسین(ع)، اسیر شده و به دستور عبیدالله بن زیاد در کوفه زندانی شده و سپس به شهادت رسیده‌اند. با این حال، برخی منابع آنان را فرزندان دیگری دانسته‌اند.
همچنین، در برخی منابع نامهای دیگری برای فرزندان مسلم ذکر شده است، از جمله ابراهیم، عبدالعزیز، علی، مسلم، میر عبدالواحد مشهور به سلطان آقا (آغا) و دختری به نام حمیده یا ام حمیده.
برخی روایات نیز ادعا می‌کنند که عبدالله بن مسلم و علی از فرزندان رقیه دختر امام علی(ع) بودند.
فضایل اخلاقی
برای بهتر شناختن ویژگی‌های مسلم بن عقیل، می‌توان به نامهای از امام حسین(ع) که هنگام مأموریت مسلم به کوفه نوشته شده بود، اشاره کرد. در این نامه، امام حسین(ع) مسلم را به عنوان برادر، پسر عمو، و فردی قابل اعتماد در خاندانش معرفی کرده و آرزو کرده بود که خداوند آنچه که برای مسلم قرار داده است، روزی‌روزگی بخشد و امیدوار بود که هم خودش و هم مسلم در درجه شهدا قرار بگیرند و مسلم با برکت الهی در مسیر راستی ادامه دهد.
هنگام وداع با مسلم، امام حسین(ع) گریه کرد و با تکرار آیه انا لله و انا الیه راجعون عمیقاً از دست دادن او ناراحت بود. این حوادث نشان می‌دهند که مسلم بن عقیل چه مقام ویژه‌ای در نظر امام حسین(ع) داشته است.
شجاعت
مسلم بن عقیل با شجاعت و جسارت بی‌نظیر، به تنهایی در برابر انبوه دشمنان در کوفه ایستادگی کرد. این شجاعت او باعث شد که ابن زیاد اعتراض کند و به محمد بن اشعث پیغام دهد: “سبحان الله! تو را برای آوردن یک نفر فرستادم، چطور این همه تلفات به یارانم وارد شده است؟” محمد بن اشعث نیز در پاسخ گفت: “آیا فکر می‌کنی که مرا به جنگ با یکی از بقالان کوفه فرستاده‌ای؟ تو مرا به دنبال شیر بیشه و شمشیری برنده در دست یک قهرمان از خاندان رسول خدا (ص) فرستاده‌ای!”
مسلم بن عقیل در قصر کوفه، با شجاعت با ابن زیاد روبرو شد و پس از تهدید به کشتن، به او گفت: “اگر مرا بکشی، عجیب نیست، زیرا بدتر از تو کسانی بوده‌اند که بهتر از مرا کشته‌اند. و اگر مرا به بدترین و زشت‌ترین شکل مثله کنی، این کار تنها خباثت و پستی تو را نشان می‌دهد و این جنایات در خور توست.”
این کلمات نشان می‌دهند که مسلم بن عقیل با شجاعت و عزم راسخ، در برابر تهدیدات و تجاوزات ابن زیاد ایستاد و با دفاع از حق خود، شجاعت و ایثار خود را به اثبات رساند. او به درستی یک قهرمان بزرگ و شایسته از خاندان رسول خدا (ص) بود.
عبادت و بندگی
نگاهی دقیق به فرازهای زیارت مسلم بن عقیل(ع) نشان‌دهنده مقامات و فضایل روحی برجسته اوست. در این زیارت، ویژگی‌هایی چون ادامه دادن راه مجاهدان بدر، اقامه نماز، پرداخت زکات، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد در راه خدا، استقبال از شهادت در راه خدا، وفای به عهد و پیمان الهی و فداکاری برای یاری حجت خدا به عنوان خصوصیات مسلم بن عقیل بیان شده است.
براساس گزارش‌ها، هنگامی که مسلم را برای اعدام به بالای قصر می‌بردند، او تا لحظه شهادت پیوسته به تسبیح، تقدیس، استغفار و صلوات بر پیامبر(ص) مشغول بود.
