هیئت‌ها

هیئت‌ها در ایران به عنوان گروه‌های فرهنگی و دینی شناخته می‌شوند که فعالیت‌های مختلفی انجام می‌دهند و اغلب تحت نظر یک مرجع دینی قرار دارند. این گروه‌ها معمولاً به صورت خودجوش در جوامع محلی شکل می‌گیرند و اعضای آنها افرادی هستند که به دین مرتبط‌اند و تمایل دارند تا در فعالیت‌های دینی و اجتماعی مشارکت کنند.

هیئت‌ها نقش مهمی در فعالیت‌های دینی و اجتماعی ایفا می‌کنند و به عنوان مراکز فرهنگی و مذهبی، تأثیر زیادی در جامعه دارند. فعالیت‌های این هیئت‌ها می‌تواند شامل برگزاری مراسم مذهبی، عزاداری‌ها، جشن‌ها، سخنرانی‌های دینی، کمک به نیازمندان، و حتی برنامه‌های آموزشی و فرهنگی باشد.

این گروه‌ها معمولاً تحت نظر یک مرجع دینی یا روحانی محلی فعالیت می‌کنند و تلاش می‌کنند تا با ایجاد فضایی مذهبی و معنوی، افراد را به ارزش‌ها و تعالیم دینی نزدیک‌تر کنند. همچنین، هیئت‌ها می‌توانند نقش مهمی در ایجاد همبستگی و وحدت بین اعضای جامعه داشته باشند، به‌ویژه در مواقع بحرانی یا در ایام خاص مذهبی مثل ماه محرم و صفر.

فعالیت‌های اصلی هیئت‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:

مراسمات دینی: 1. مراسمات دینی

هیئت‌ها مراسمات دینی مختلفی برگزار می‌کنند که شامل اقامه نماز جماعت، مراسم عزاداری و جشن‌های دینی مانند عید فطر و عید قربان است. این مراسمات به دلایل زیر اهمیت دارند:

• تقویت معنویت: شرکت در این مراسمات به تقویت احساسات معنوی و دینی افراد کمک می‌کند.
• حفظ فرهنگ دینی: مراسم عزاداری برای امام حسین (ع) در ماه محرم و امام رضا (ع) در ماه صفر، نه تنها یادآور رویدادهای تاریخی مهمی هستند، بلکه به حفظ و انتقال این فرهنگ به نسل‌های بعدی نیز کمک می‌کنند.
• ایجاد همبستگی اجتماعی: این مراسمات فرصتی برای تجمع افراد جامعه و ایجاد پیوندهای اجتماعی و دینی بین آن‌ها فراهم می‌کنند.

2. آموزش و ترویج مذهبی

هیئت ها به تدریس مباحث دینی و اخلاقی می‌پردازند. این آموزش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تفسیر قرآن: جلسات تفسیر قرآن به منظور درک عمیق‌تر آیات و احکام الهی برگزار می‌شود.
• تعلیمات اهل‌بیت (ع): آموزش سیره و زندگی اهل‌بیت (ع) و نحوه برخورد آن‌ها با مسائل مختلف زندگی.
• مسائل دینی و اخلاقی: تبیین مسائل دینی و اخلاقی که به کاربرد آن‌ها در زندگی روزمره افراد کمک می‌کند. این فعالیت‌ها به افزایش آگاهی دینی و اخلاقی افراد جامعه و تقویت ارزش‌های دینی کمک می‌کند.

3. فعالیت‌های خیریه

هیئت‌ ها نقش مهمی در ارائه کمک‌های خیریه و خدمات به افراد نیازمند جامعه دارند:

• توزیع اقلام ضروری: مانند غذا، پوشاک، و لوازم تحصیلی به خانواده‌های نیازمند.
• کمک‌های پزشکی و مالی: ارائه کمک‌های پزشکی و مالی به افراد بیمار یا نیازمند.
• ساخت و ساز و تهیه مسکن: کمک به ساخت و تعمیر خانه‌های افراد آسیب‌دیده. این فعالیت‌ها به کاهش فقر و بهبود کیفیت زندگی افراد نیازمند کمک شایانی می‌کنند.

4. فعالیت‌های فرهنگی

هیئت‌ها برنامه‌های فرهنگی متنوعی برگزار می‌کنند که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• نمایشگاه‌های هنری: نمایشگاه‌هایی که هنرهای دینی و فرهنگی را به نمایش می‌گذارند.
• همایش‌های ادبی و فرهنگی: برگزاری همایش‌ها و سخنرانی‌هایی که به ترویج فرهنگ و ادب اسلامی می‌پردازند.
• فعالیت‌های اجتماعی: برنامه‌هایی که به تقویت ارتباطات اجتماعی و فرهنگی در جامعه کمک می‌کنند. این فعالیت‌ها به تقویت هویت فرهنگی و ارتقاء سطح آگاهی عمومی کمک می‌کنند.

5. نقش در آموزش و تربیت جوانان

هیئت‌ها در آموزش و تربیت جوانان و نوجوانان نقش مهمی دارند:

• کلاس‌های آموزشی: برگزاری کلاس‌های آموزشی برای تدریس مباحث دینی، اخلاقی و فرهنگی.
• فعالیت‌های تربیتی: برنامه‌هایی که به تربیت و پرورش اخلاقی و اجتماعی جوانان کمک می‌کنند.
• ایجاد ارتباط با ارزش‌های دینی و فرهنگی: کمک به جوانان در برقراری ارتباط نزدیک‌تر با ارزش‌های دینی و فرهنگی. این نقش می‌تواند به شکل‌گیری نسل آینده‌ای متعهد به ارزش‌های دینی و اخلاقی کمک کند و تأثیر بسزایی در ایجاد جامعه‌ای پایدار و همبسته داشته باشد.

اهمیت کلی هیئت‌ها در جامعه

هیئت‌ها به عنوان نهادهای فرهنگی و دینی مهم، نقش‌های متعددی در جامعه ایفا می‌کنند:

• حفظ و انتقال ارزش‌های دینی و فرهنگی: با برگزاری مراسمات دینی و آموزشی، هیئت‌ها به حفظ و انتقال ارزش‌های دینی و فرهنگی به نسل‌های بعدی کمک می‌کنند.
• تقویت همبستگی اجتماعی: با ایجاد فضایی برای تجمع و مشارکت افراد، هیئت‌ها به تقویت همبستگی و پیوندهای اجتماعی کمک می‌کنند.
• پشتیبانی از نیازهای جامعه: با ارائه کمک‌های خیریه و خدمات به افراد نیازمند، هیئت‌ها نقش مهمی در حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه ایفا می‌کنند.

به طور کلی، هیئت‌ها به عنوان ستون‌های فرهنگی و دینی جامعه ایران، با فعالیت‌های گسترده و متنوع خود، نقش بسزایی در تقویت هویت دینی، همبستگی اجتماعی و ارتقاء کیفیت زندگی افراد جامعه دارند.

محرم

مُحَرَّمُ الحَرام نخستین ماه سال‌شمار هجری قمری است. دلیل نام‌گذاری این ماه به «محرّم» به خاطر حرمت جنگ و ممنوعیت درگیری‌ها در آن است. در دوران جاهلیت، عرب‌ها به حرمت این ماه احترام می‌گذاشتند و جنگ نمی‌کردند، و این سنت به دوران اسلامی نیز منتقل شد.

درسال 61 هجری قمری، واقعه کربلا در این ماه به وقوع پیوست. در روز عاشورا، امام حسین(ع)، نوه پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، و یارانش در میدان کربلا به شهادت رسیدند. این واقعه به‌عنوان یک نقطه عطف مهم در تاریخ اسلام شناخته می‌شود و آموزه‌های آن تأثیرات عمیقی بر تاریخ و فرهنگ اسلامی داشته است.

شیعیان هر ساله در دهه اول ماه محرم به سوگواری برای امام حسین(ع) و یارانش می‌پردازند. این دهه، فرصتی است برای یادآوری فداکاری‌های امام حسین(ع) و بررسی اهداف قیام عاشورا. مراسم‌های سوگواری شامل برگزاری مجالس عزا، اقامه نماز و دعا، پخش غذاهای نذری و برپایی محافل فرهنگی هستند.

در برخی از مناطق، مراسم عزاداری تا اربعین (بیستم ماه صفر) ادامه دارد که به‌عنوان پایان مراسم سوگواری و زمان پیاده‌روی زائران به سوی کربلا شناخته می‌شود. این پیاده‌روی به یاد قیام عاشورا و فداکاری‌های اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله برگزار می‌شود و فرصتی برای تجدید بیعت با آموزه‌های امام حسین(ع) و گرامیداشت یاد شهیدان کربلا است.

آیین‌های سوگواری در ماه محرم

• برگزاری مجالس عزا: عزاداران در این مجالس به ذکر مصیبت‌های اهل بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و امام حسین(ع) پرداخته و یاد شهدای کربلا را گرامی می‌دارند.
• اقامه نماز و دعا: در این ایام، نمازها و دعاهایی ویژه به یاد امام حسین(ع) و یارانش برگزار می‌شود.
• آشامیدن غذاهای نذری: در برخی مناطق، غذای نذری مانند پلو، حلیم، و آش در ایام محرم تهیه و بین عزاداران توزیع می‌شود.
• برپایی محافل فرهنگی: در این محافل، به مرور تاریخ عاشورا و تحلیل آموزه‌های قیام امام حسین(ع) پرداخته می‌شود.

در مجموع، ماه محرم و مراسم‌های آن، به‌عنوان فرصتی برای بازاندیشی در اصول دینی و تجدید بیعت با آموزه‌های اسلامی شناخته می‌شود. این مراسم‌ها به‌عنوان ابزارهایی برای زنده نگه‌داشتن یاد عاشورا و ترویج آموزه‌های آن در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان به شمار می‌روند.

نام‌گذاری و جایگاه ماه محرم

مُحَرَّمُ الحَرام یا مُحَرَّم نخستین ماه سال در تقویم هجری قمری است. این ماه به نام «محرم» نامیده شده است، به این معنا که جنگ و خونریزی در آن حرام است.

ماه محرم یکی از ماه‌های حرام در دین اسلام است که در آن جنگ و درگیری‌ها به‌طور مطلق ممنوع می‌باشد. در دوران جاهلیت نیز این ماه‌ها از نظر فرهنگی و دینی حرمت خاصی داشتند و عرب‌ها در این ایام از جنگ و نزاع خودداری می‌کردند.

در دین اسلام، حرمت این ماه‌ها به رسمیت شناخته شده و قرآن کریم به‌صراحت به احترام این ایام اشاره کرده است:

«إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عَامًا وَ يُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِّيُواطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَ اللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكٰفِرِينَ» (سوره توبه، آیه 37)

واقعه عاشورا در دهم محرم سال 61 هجری قمری، یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام است که به‌عنوان یادآور فداکاری‌ها و مقاومت‌های امام حسین(ع) و یارانش در برابر ظلم و فساد شناخته می‌شود.

ماه محرم، به‌عنوان زمانی برای بازاندیشی در اصول دینی و تجدید بیعت با آموزه‌های اسلامی، فرصتی است برای یادآوری اهمیت قیام عاشورا و ترویج ارزش‌های آن در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان.

ماه عزاداری شیعیان

شیعیان، در ماه محرم به‌ویژه در دهه اول آن، برای امام حسین(ع) و یارانش که در ۱۰ محرم سال ۶۱ هجری قمری به شهادت رسیدند، عزاداری می‌کنند. بر اساس احادیث، امامان شیعه در این ماه خود نیز عزادار بودند و شیعیان را به روزه‌داری و برگزاری مراسم عزاداری سفارش می‌کردند.

شیعیان در این ماه لباس سیاه به تن می‌کنند و اماکن مذهبی خود را سیاه‌پوش می‌کنند. همچنین گرچه برگزاری جشن و عروسی در این ماه از نظر شرعی حرام نیست، اما به‌طور سنتی از برگزاری آن‌ها خودداری می‌شود.

میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب «المراقبات» می‌نویسد:

«برای دوستداران خاندان پیامبر(ص) شایسته است که در دهه اول محرم در قلب و ظاهرشان آثار حزن و اندوه هویدا باشد و بعضی از لذت‌های حلال را به ویژه در نهم، دهم و یازدهم این ماه ترک کنند، به مانند کسی که داغدار عزیزانش است؛ و در دهه اول محرم هر روز امامشان را با زیارت عاشورا یاد کنند.»

احکام شرعی ماه محرم

حرمت جنگ

ماه محرم از ماه‌های حرام است و بر اساس فتوای فقیهان، جنگ و خونریزی در این ماه حرام است. با این حال، اگر در این ماه به مسلمانان حمله شود، بر آنان دفاع واجب است و باید از خود و جامعه اسلامی دفاع کنند. این حکم به‌عنوان یکی از اصول اسلامی در شریعت مطرح شده است و آیه اعتداء در قرآن به این مسئله اشاره دارد:

«وَٱقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُمْ مِّنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَٱلْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ ٱلْقَتْلِ» (سوره بقره، آیه 191)

افزایش دیه

بر اساس فقه اسلامی، در صورتی که قتل در ماه محرم (یا دیگر ماه‌های حرام) اتفاق بیافتد، دیه آن یک‌سوم افزایش می‌یابد. به این معنا که قاتل باید دیه کامل به علاوه یک‌سوم دیه کامل را بپردازد. این حکم نشان‌دهنده اهمیت و حرمت این ماه در شریعت اسلامی است.

منبع: [شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۲]

سخنان امام رضا(ع)

امام رضا(ع) به ریان بن شبیب فرموده‌اند:

«اى پسر شبيب، به راستى محرم همان ماهى است كه اهلِ جاهلیت در زمان گذشته ظلم و قتال را به خاطر احترامش در آن حرام مى‌دانستند و اين امت، نه حرمت اين ماه را نگه داشتند و نه حرمت پیامبرش را. در اين ماه ذريّه او را كشتند و زنانش را اسير كردند و دارایی‌اش را غارت كردند. خدا هرگز اين گناه آنها را نيامرزد.»

«اگر براى چيزى گريه خواهى كرد، براى حسين بن علي بن أبي طالب (عليه السلام) گريه كن كه چون گوسفند سرش را بريدند و هجده نفر از خاندانش با او كشته شدند كه روى زمين مانندى نداشتند و آسمان‌هاى هفتگانه و زمين براى كشتن او گريستند.»

این روایت به تأکید بر حرمت و اهمیت ماه محرم و فداکاری‌های امام حسین(ع) در قیام عاشورا می‌پردازد.

وقایع مهم ماه محرم

در ماه محرم، حوادث تاریخی و مذهبی مهمی روی داده است. برخی از این وقایع به شرح زیر است:

• شهادت امام حسین(ع) و یارانش در کربلا در سال 61 هجری قمری و اسارت خانواده‌اش: در دهم محرم سال 61 هجری قمری، قیام عاشورا به وقوع پیوست و امام حسین(ع) به همراه یارانش در کربلا به شهادت رسیدند. این واقعه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین حوادث تاریخ اسلام شناخته می‌شود و عزاداری عاشورا به یاد فداکاری‌های آنان در این ماه برگزار می‌شود.
• حمله سپاه یزید بن معاویه به مکه و آتش زدن کعبه در سال 64 هجری قمری: در این سال، سپاه یزید بن معاویه به مکه حمله کرد و به آتش زدن کعبه پرداختند. این واقعه نشان‌دهنده ادامه ظلم و فساد در تاریخ اسلام پس از قیام عاشورا بود.
• شهادت امام سجاد(ع) در 12 یا 25 محرم سال 95 هجری قمری: امام سجاد(ع)، فرزند امام حسین(ع) و چهارمین امام شیعه، در این ماه به شهادت رسید. تاریخ دقیق شهادت ایشان در 12 یا 25 محرم متنازع است، اما در هر صورت این حادثه از وقایع مهم ماه محرم به شمار می‌آید.
• تبعید امام جواد(ع) از مدینه به بغداد در سال 220 هجری قمری: در این سال، امام جواد(ع) به دستور عباسیان از مدینه به بغداد تبعید شد. این تبعید نشان‌دهنده فشارهای سیاسی بر ائمه معصومین در دوران خلفای عباسی بود.
• انفجار و تخریب حرم عسکریین(ع) در سال 1427 هجری قمری: در این سال، حرم عسکریین(ع) در سامرا به دست تروریست‌ها انفجار و تخریب شد. این واقعه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین فجایع در تاریخ معاصر شیعه محسوب می‌شود.

علاوه بر این‌ها، برخی از رویدادهای تاریخی دیگری نیز در ماه محرم ذکر شده است:

• درگذشت حضرت آدم(ع): برخی منابع تاریخی و دینی از درگذشت حضرت آدم(ع) در این ماه خبر داده‌اند.
• شهادت حضرت یحیی(ع): نیز از دیگر وقایع مهم در این ماه به‌شمار می‌آید.
• تولد حضرت ابراهیم(ع): از جمله رویدادهای مهم دیگر در این ماه، تولد حضرت ابراهیم(ع) است.
• تولد حضرت موسی(ع): حضرت موسی(ع) نیز در این ماه به دنیا آمده‌اند.