قیام عاشورا

قیام عاشورا یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین وقایع در تاریخ اسلام است. این قیام در سال 61 هجری قمری (680 میلادی) به وقوع پیوست و در آن، امام حسین (ع)، نوه پیامبر اسلام (ص)، به همراه یارانش در برابر ظلم و ستم یزید بن معاویه، خلیفه وقت اموی، قیام کردند. این واقعه در روز دهم محرم (عاشورا) در کربلا رخ داد و منجر به شهادت امام حسین (ع) و بسیاری از یارانش شد. در اینجا توضیح مفصل‌تری درباره این واقعه تاریخی ارائه می‌شود.

پیشینه قیام عاشورا

پس از مرگ معاویه بن ابی‌سفیان، یزید به خلافت رسید. یزید فردی بود که از دیدگاه بسیاری از مسلمانان، صلاحیت و شایستگی لازم برای رهبری امت اسلامی را نداشت. یزید از امام حسین (ع) خواست تا با او بیعت کند، اما امام حسین (ع) به دلیل فساد اخلاقی و ظلم و ستم یزید، از بیعت با او خودداری کرد.

سفر به کربلا

امام حسین (ع) به همراه خانواده و یارانش از مدینه به مکه سفر کرد و سپس از مکه به سوی کوفه حرکت کرد. کوفیان به امام حسین (ع) نامه‌های زیادی نوشتند و از او دعوت کردند تا به کوفه بیاید و رهبری آنان را بر عهده بگیرد. اما پس از رسیدن امام به نزدیکی کوفه، مردم کوفه تحت فشار حکومت یزید از یاری امام دست کشیدند و نیروهای حکومت اموی به فرماندهی عمر بن سعد، راه را بر امام حسین (ع) بستند و او را در کربلا محاصره کردند.

روز عاشورا

در روز عاشورا، امام حسین (ع) و یارانش با سپاه یزید به نبرد پرداختند. این نبرد نابرابر بود؛ زیرا تعداد نیروهای یزید بسیار بیشتر از نیروهای امام حسین (ع) بود. در نهایت، امام حسین (ع) و 72 نفر از یارانش، از جمله فرزندان و بستگان نزدیکش، به شهادت رسیدند. خاندان امام حسین (ع) نیز به اسارت گرفته شدند.

اهداف و پیام‌های قیام عاشورا

قیام عاشورا اهداف و پیام‌های مهمی داشت که تاثیر عمیقی بر تاریخ و فرهنگ اسلامی و شیعی گذاشته است:

1. مبارزه با ظلم و ستم: امام حسین (ع) با قیام خود نشان داد که مسلمانان باید در برابر ظلم و فساد مقاومت کنند و برای عدالت و حق‌طلبی تلاش کنند.
2. احیای ارزش‌های اسلامی: این قیام به مسلمانان یادآوری کرد که ارزش‌های اصیل اسلامی مانند عدالت، حق‌طلبی، و فداکاری نباید قربانی منافع دنیوی و قدرت‌طلبی شوند.
3. الهام‌بخشی به جنبش‌های آزادی‌خواهانه: قیام عاشورا در طول تاریخ الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های آزادی‌خواهانه و عدالت‌طلبانه در جهان اسلام و فراتر از آن بوده است.

عزاداری برای عاشورا

عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانش در روز عاشورا یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین آیین‌های مذهبی در جوامع شیعه است. این عزاداری‌ها شامل مراسم‌های مختلفی مانند سخنرانی‌ها، نوحه‌خوانی، سینه‌زنی، و تعزیه‌خوانی است که با هدف یادآوری و گرامیداشت فداکاری‌های امام حسین (ع) و ترویج پیام‌های عاشورا برگزار می‌شوند.

تاثیرات قیام عاشورا

قیام عاشورا تاثیرات عمیقی بر فرهنگ و تاریخ اسلامی داشته است. این قیام نه تنها به عنوان یک الگوی مقاومت در برابر ظلم و بی‌عدالتی شناخته می‌شود، بلکه باعث تحکیم ارزش‌های اخلاقی و دینی در جوامع مسلمان شده است. همچنین، قیام عاشورا نقش مهمی در شکل‌گیری و توسعه فرهنگ شیعی ایفا کرده است و به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل وحدت و همبستگی میان شیعیان شناخته می‌شود.

قیام عاشورا به عنوان یکی از برجسته‌ترین نمادهای مبارزه با ظلم و دفاع از ارزش‌های انسانی و دینی، همواره در تاریخ اسلام مورد توجه و احترام بوده است و پیام‌های آن همچنان الهام‌بخش مسلمانان و عدالت‌طلبان جهان است.

زیارت عاشورا

زیارت عاشورا: بررسی جامع و کامل

۱. تعریف زیا‌رت عاشورا

زیارت عاشورا یک دعای ویژه برای زیارت و یادآوری مظلومیت امام حسین (ع) و شهادت ایشان در واقعه عاشورا است. این زیار‌ت به‌عنوان بیانی از عواطف، اندوه، و محبت به امام حسین (ع) و یارانش شناخته می‌شود.

• ریشه لغوی: واژه «زیارت» به معنای دیدن و دیدار است، و «عاشورا» به دهمین روز محرم اشاره دارد که به‌عنوان روز شهادت امام حسین (ع) در کربلا شناخته می‌شود.
• تعریف کلی: زیا‌رت عاشورا به‌عنوان یک دعای عاشورایی به‌منظور ابراز عزاداری و طلب شفاعت از امام حسین (ع) و درخواست مغفرت و برکت از درگاه الهی خوانده می‌شود.

۲. تاریخچه زیارت عاشورا

دوره‌های اولیه

• دوران ابتدایی اسلام: پس از واقعه عاشورا، زائران و شیعیان به‌طور شفاهی و سپس به‌طور کتبی به عزاداری و زیارت قبور شهدای کربلا پرداختند. در این دوران، آداب و سنت‌های عزاداری به‌طور غیررسمی و ابتدایی برگزار می‌شد.
• قرن دوم هجری: با گذشت زمان، شیعیان به‌طور منظم‌تر به برگزاری مراسم‌های عزاداری و زیارت پرداخته و متون دینی و مذهبی مربوط به عاشورا را ثبت کردند.

ظهور و توسعه زیار‌ت عاشورا

• قرن‌های بعدی: در این دوره، متون مختلفی برای زیا‌رت عاشورا تدوین شد و علمای شیعه به گردآوری و تنظیم دعاها و زیارت‌ها پرداختند. زیارت عاشورا به‌عنوان یک دعای جامع برای عزاداری و یادآوری کربلا معرفی شد.
• دوره معاصر: امروزه زیارت عاشورا به‌صورت کتبی و دیجیتال در دسترس عموم است و به‌عنوان یکی از مراسم‌های اصلی در ایام محرم و به‌ویژه در روز عاشورا به‌طور گسترده‌ای برگزار می‌شود.

۳. متن زیارت عاشورا

متن زیار‌ت عاشورا به زبان عربی است و شامل دعای زیا‌رت و بخش‌های مختلف از آداب و اذکار است. در اینجا متن کامل زیارت عاشورا به‌همراه ترجمه و شرح آمده است:

متن زیارت عاشورا

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ السلام على الحسين، وعلى علي ابن الحسين، وعلى اولاد الحسين، وعلى اصحاب الحسين

ترجمه: به نام خداوند بخشنده مهربان سلام بر حسین، و بر علی پسر حسین، و بر فرزندان حسین، و بر یاران حسین.

بخش‌های مختلف زیارت عاشورا و شرح آن

زیارت عاشورا

۱. بخش سلام به امام حسین (ع)

متن: «السلام على الحسين»

شرح: در این بخش، زائر با ابراز ارادت و محبت به امام حسین (ع) و سلام دادن به او، یادآور مظلومیت و فداکاری او در واقعه کربلا می‌شود.

۲. بخش سلام به اهل بیت امام حسین (ع)

متن: «السلام على علي ابن الحسين، وعلى اولاد الحسين»

شرح: در این بخش، زائر به خانواده و فرزندان امام حسین (ع)، که در واقعه کربلا با مشکلات زیادی روبرو شدند، سلام می‌دهد و به یاد می‌آورد که آنها نیز در دفاع از حق و صداقت فداکاری کرده‌اند.

۳. درخواست برکت و شفاعت

متن: «اللهم اجعلني من الطالبين بثار الحسين مع وليك»

ترجمه: خدایا، مرا از کسانی قرار ده که خون امام حسین (ع) را طلب می‌کنند همراه با ولی تو.

شرح: در این بخش، زائر از خداوند درخواست می‌کند که او را در رستگاری و تلاش برای انتقام خون امام حسین (ع) قرار دهد و در راه حق و پیروزی قرار دهد.

۴. اهمیت و فواید زیارت عاشورا

اهمیت زیارت عاشورا

• یادآوری مظلومیت امام حسین (ع): زیار‌ت عاشورا به‌عنوان یک وسیله مهم برای یادآوری و تجلیل از شخصیت امام حسین (ع) و قیام عاشورا در نظر گرفته می‌شود.
• بیان احساسات و عواطف: این زیا‌رت فرصتی برای ابراز احساسات و عواطف نسبت به شهادت امام حسین (ع) و آزمون‌های او در کربلا است.
• مراسم‌های سوگواری: زیارت عاشورا به‌عنوان بخشی از مراسم‌های عزاداری در ایام محرم و عاشورا برای حفظ سنت‌های مذهبی و تقویت ایمان برگزار می‌شود.

فواید روحانی و اخلاقی زیا‌رت عاشورا

• تقویت ایمان و ارادت به اهل بیت: خواندن زیا‌ر‌ت عاشورا به تقویت ایمان و عشق به اهل بیت پیامبر (ص) کمک می‌کند و محبت به امام حسین (ع) را در دل مؤمنین افزایش می‌دهد.
• افزایش معرفت دینی: زیار‌ت عاشورا به‌عنوان یک منبع آموزشی برای افزایش معرفت دینی و آشنایی با فلسفه قیام عاشورا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• توسل به امام حسین (ع): در این زیارت، زائران توسل به امام حسین (ع) را به‌عنوان شفیع و وسیله‌ای برای برکت و مغفرت از درگاه الهی درخواست می‌کنند.

موارد مهم در عمل به ز‌یارت عاشورا

• خواندن به‌صورت مستمر: بسیاری از شیعیان به‌صورت مستمر و در ایام محرم و عاشورا زیار‌ت عاشورا را می‌خوانند و آن را به‌عنوان عبادت و عملی دینی در نظر می‌گیرند.
• توجه به معانی دعا: زائران باید به معانی دعا و فلسفه زیارت عاشورا توجه داشته و با خلوص نیت و قلبی آماده این زیارت را انجام دهند.

۴. شیوه‌های خواندن زیار‌ت عاشورا

زیارت عاشورا به‌صورت‌های مختلفی خوانده می‌شود و می‌تواند در مراسم‌های مذهبی، جمع‌های عزاداری، یا به‌تنهایی انجام گیرد.

الف. خواندن فردی

در این روش، زائر به‌تنهایی زیارت عاشورا را در خانه یا مکان‌های مذهبی می‌خواند و به‌طور فردی به عزاداری و توسل به امام حسین (ع) می‌پردازد.

ب. خواندن جمعی

در این روش، گروهی از شیعیان به‌طور جمعی و در مراسم‌های عزاداری این زیار‌ت را خوانده و به پرهیزکاری و توسل به امام حسین (ع) می‌پردازند.

پ. خواندن در مکان‌های مقدس

زیارت عاشورا می‌تواند در مراکز مذهبی و حرم‌های اهل بیت (ع) مانند حرم امام حسین (ع) در کربلا خوانده شود و این مکان‌ها به‌عنوان مراکز زیار‌تی و مکانی برای ارتباط با اهل بیت (ع) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مقتل

مقتل: بررسی جامع و کامل

۱. تعریف مقتل

مقتل به متن‌ها و کتاب‌هایی گفته می‌شود که وقایع عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش را به‌تفصیل روایت می‌کنند. این متون به‌ویژه در ایام محرم و عاشورا برای یادآوری مظلومیت امام حسین (ع) و برگزاری مراسم‌های عزاداری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• ریشه لغوی: واژه “مقتل” از ریشه‌ی عربی «قَتل» به معنای کشتن و قتل گرفته شده است. در اینجا، مقتل به‌معنای متنی است که به شرح وقایع قتل و شهادت امام حسین (ع) و یارانش پرداخته است.
• تعریف کلی: مقتل به‌طور کلی به متنی اطلاق می‌شود که جزئیات و تحلیل‌های تاریخی و مذهبی واقعه عاشورا را به‌صورت مستند و روایت‌شده ارائه می‌دهد.

۲. تاریخچه مقتل

دوران اولیه

• فوراً بعد از واقعه کربلا (سال ۶۱ هجری): بعد از واقعه عاشورا، شاهدان عینی این واقعه به روایت حوادث و گفتارهای افراد حاضر در کربلا پرداختند. این روایات به‌صورت شفاهی و سپس به‌صورت مکتوب به نسل‌های بعدی منتقل شد. اولین نوشته‌ها عمدتاً شامل روایات شفاهی و بیانات خانواده اهل بیت (ع) بودند.
• قرن اول هجری: در این دوره، برخی از اصحاب امام حسین (ع) و نویسندگان اولیه به نگارش وقایع عاشورا پرداخته و سعی کردند تا یادآوری از فاجعه کربلا را به نسل‌های بعدی منتقل کنند. مهم‌ترین این متون، گزارش‌هایی از عمه‌های امام حسین (ع) مانند حضرت زینب (س) و سکینه (س) است.

قرون دوم و سوم هجری

• قرن دوم هجری: در این دوره، نویسندگان مهمی مانند ابن قتیبه دینوری به تألیف مقاتل پرداختند. در این زمان، مقاتل به‌صورت منظم‌تری تألیف شدند و به‌عنوان متون مرجع در بررسی واقعه عاشورا به کار گرفته شدند.
• قرن سوم هجری: ابن شهر آشوب و دیگر دانشمندان به گسترش و تکیمل مقاتل پرداختند و این متون به‌صورت وسیع‌تری در بین مردم شناخته شد و مورد استفاده قرار گرفت.

دوره‌های بعدی

• قرن‌های چهارم تا هشتم هجری: در این دوران، مقاتل به‌ویژه در دوره‌های صفوی و قاجاری به‌صورت گسترده‌تری نوشته شدند و به‌عنوان متون معتبر در مراسم‌های عزاداری محرم و عاشورا مورد استفاده قرار گرفتند.
• دوره معاصر: در این دوره، با توجه به تحولات فرهنگی و اجتماعی، مقاتل به‌صورت مدرن‌تری تألیف و منتشر شده‌اند. امروزه این متون به‌صورت دیجیتال و مکتوب در دسترس قرار دارند و به‌عنوان منابع معتبر برای مطالعه عاشورا و کربلا استفاده می‌شوند.

۳. انواع مقتل

مقاتل به‌طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مقاتل تاریخی و مقاتل ادبی و مذهبی.

الف. مقاتل تاریخی

این مقاتل به‌صورت مستند و تاریخی به توصیف وقایع عاشورا می‌پردازند. آنها به‌دنبال ثبت وقایع تاریخی و تحلیل‌های دقیق از حوادث کربلا هستند.

• نمونه‌های معروف:
  1. مقتل الحسین نوشته‌ی ابن قتیبه دینوری:
     • تاریخچه: یکی از قدیمی‌ترین متون تاریخی درباره عاشورا که به‌صورت مفصل به شرح وقایع کربلا پرداخته است.
     • ویژگی‌ها: شامل گزارش‌های تاریخی و روایات از حوادث عاشورا و تحلیل‌های تاریخی از قیام امام حسین (ع).

  2. الارشاد نوشته‌ی شیخ مفید:

     • تاریخچه: این کتاب به‌طور جامع به زندگی امام حسین (ع) و قیام عاشورا پرداخته است.
     • ویژگی‌ها: تألیف شده به‌منظور بررسی دقیق تاریخ زندگی امام حسین (ع) و قیام عاشورا.
  3. تاریخ طبری نوشته‌ی محمد بن جریر طبری:
     • تاریخچه: یکی از منابع تاریخی معتبر که به توصیف جزئیات تاریخ اسلامی از جمله واقعه کربلا پرداخته است.
     • ویژگی‌ها: شامل بخش‌هایی از تاریخ کربلا به‌صورت مستند و تاریخی.

ب. مقاتل ادبی و مذهبی

این مقاتل بیشتر به جنبه‌های معنوی و روحانی عاشورا پرداخته و تحلیل‌های مذهبی از واقعه کربلا را ارائه می‌دهند.

• نمونه‌های معروف:

  1. لهوف علی قتلی الطفوف نوشته‌ی سید ابن طاووس:
     • تاریخچه: یکی از مهم‌ترین مقاتل ادبی که به‌طور ویژه به جنبه‌های روحانی و اخلاقی عاشورا پرداخته است.
     • ویژگی‌ها: شامل تجزیه و تحلیل‌های روحانی از واقعه عاشورا و تأثیرات آن بر زندگی فردی و اجتماعی.
  2. مقتل ابی مخنف نوشته‌ی ابی مخنف:
     • تاریخچه: یکی از اولین مقاتل که به‌طور مفصل به توصیف حوادث عاشورا و نقش افراد مختلف در کربلا پرداخته است.
     • ویژگی‌ها: شامل روایت‌های detailed از واقعه عاشورا و شخصیت‌های کلیدی آن.
  3. مقتل الحسین نوشته‌ی ابن اعثم کوفی:
     • تاریخچه: شامل تاریخ کربلا به‌صورت ادبی و توصیفی.
     • ویژگی‌ها: تأکید بر جنبه‌های روایی و نقل قول‌های تاریخی.

۴. اهمیت مقتل

تبیین تاریخ عاشورا

• مستند‌سازی وقایع کربلا: مقاتل به‌عنوان مدارک تاریخی برای ثبت وقایع عاشورا و قیام امام حسین (ع) عمل می‌کنند.
• پاسداشت یاد و خاطره عاشورا: مقاتل به‌عنوان ابزارهایی برای حفظ یاد و خاطره قیام عاشورا و شخصیت‌های کلیدی آن به‌ویژه امام حسین (ع) و یارانش عمل می‌کنند.

آموزش و تربیت دینی

• آموزش مفاهیم دینی و اخلاقی: مقاتل به‌عنوان منابع آموزشی برای فهم مفاهیم دینی و اخلاقی عاشورا در مراسم‌های عزاداری محرم و عاشورا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• تقویت ایمان و معرفت: با مطالعه مقاتل، افراد می‌توانند ایمان و معرفت دینی خود را تقویت کرده و به فلسفه عاشورا و درس‌های آن پی ببرند.

حفظ سنت‌های مذهبی

• ایجاد حس همبستگی و عزاداری: مقاتل به‌عنوان منابع برای نوحه‌خوانی و روضه‌خوانی در مراسم‌های محرم و عاشورا مورد استفاده قرار می‌گیرند و به ایجاد حس همبستگی در میان عزاداران کمک می‌کنند.
• انتقال فرهنگ عاشورا: مقاتل به‌عنوان ابزارهایی برای انتقال فرهنگ عاشورا به نسل‌های جدید و حفظ سنت‌های مذهبی به‌کار می‌روند.

کاربردهای مختلف مقتل

• مراسم‌های عزاداری: استفاده از مقاتل در مراسم‌های عزاداری محرم و عاشورا برای خواندن متون تاریخی و برگزاری مراسم‌های سوگواری.
• مطالعه و تحقیق: مقاتل به‌عنوان منابع تحقیقی برای پژوهشگران و محققان در بررسی جنبه‌های مختلف قیام عاشورا و تاریخ اسلام.
• آموزش دینی: استفاده از مقاتل در حوزه‌های علمیه و مدارس دینی برای تدریس تاریخ عاشورا و تحلیل‌های مذهبی.

‌حضرت‌زینب (س)

حضرت زینب‌(س): شخصیت و زندگی درخشان یک بانوی بزرگ

حضر‌ت زینب‌کبری (س) دختر امام علی (ع) و حضرت فاطمه الزهرا (س) و خواهر بزرگتر امام حسین (ع) است. ایشان به عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ اسلام، به خاطر فداکاری‌ها، شجاعت، و حکمت خود شناخته شده است. در ادامه به بررسی جوانب مختلف زندگی حضرت زینب (س) می‌پردازیم.

1. زندگی‌نامه حضرت زینب (س)

1.1 تولد و خانواده

• تولد:  دو قول مشهور در مورد ولادت ایشان:۱. پنجم جمادی الاولی سال پنجم هجری. ۲. و برخی نیز سال ۶ هجری قمری را سال ولادت ایشان می دانند. ایشان در مدینه به دنیا آمد. نام او به معنی «زینت پدر» است، و این نام به خاطر زیبایی اخلاقی و معنوی او انتخاب شده است.
• خانواده: او دختر امام علی (ع) و حضرت فاطمه الزهرا (س) و نوه پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص) است. این خاندان به عنوان اهل بیت پیامبر و نمونه‌های عالی از فضیلت‌های انسانی و دینی در تاریخ اسلام شناخته می‌شوند.

1.2 ازدواج و خانواده

• همسر: حضرت زینب با عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب ازدواج کرد. عبدالله از خانواده‌ای برجسته و از بنی‌هاشم بود و او نیز از شخصیت‌های مهم تاریخ اسلام است.
• فرزندان: حضرت زینب و عبدالله بن جعفر دارای چهار فرزند به نام‌های علی، زینب، ام‌کلثوم، و محمد بودند. این خانواده نمونه‌ای از یک زندگی خانوادگی اسلامی و پر از محبت و همکاری بود.

2. نقش و ویژگی‌های شخصیتی حضرت زینب (س)

2.1 شجاعت و فداکاری

روز عاشورا

• نقش در کربلا: حضرت زینب (س) در واقعه عاشورا نقشی بسیار مهم و حائز اهمیت داشت. او در روز عاشورا به همراه خانواده و یاران امام حسین (ع) در کربلا حضور داشت و به‌عنوان یک حامی و پشتیبان به ایفای نقش پرداخت.
• خطبه‌های عاشورا: بعد از شهادت امام حسین (ع)، حضرت زینب (س) با شجاعت و قدرت به خطبه‌خوانی در دربار یزید پرداخت. خطبه‌های ایشان در کاخ یزید با قدرت و صراحت، به بیان مظلومیت اهل بیت و تبری از ظلم یزید پرداخت و پیام عاشورا را به مردم منتقل کرد.

2.2 علم و حکمت

• علم و دانش: حضرت زینب (س) به عنوان یک زن عاقل و فقیه در جامعه اسلامی شناخته می‌شد. او از تعالیم پدرش امام علی (ع) و مادرش حضرت فاطمه (س) بهره‌مند شده بود و در مسائل دینی و اجتماعی بسیار دانا بود.
• حکمت و تدبیر: در سفر اسارت به شام، حضرت زینب (س) با حکمت و تدبیر فوق‌العاده‌ای عمل کرد و با قدرت کلام و رفتار خود، توانست شرایط سخت اسارت را به فرصتی برای تبیین حقایق عاشورا و دفاع از اهل بیت تبدیل کند.

2.3 مروت و انسانیت

• مروت و مهربانی: حضرت زینب (س) به عنوان یک نمونه عالی از مروت و مهربانی در تاریخ اسلام شناخته می‌شود. او در کنار فداکاری‌های بزرگ خود، همواره به خانواده و یارانش محبت و دلسوزی نشان می‌داد.
• دفاع از اهل بیت: او با تمام توان از خانواده‌اش دفاع کرد و در برابر فشارها و سختی‌ها ایستادگی کرد. این ویژگی‌های انسانی و دینی او باعث شد تا او به‌عنوان یک الگوی ممتاز برای مسلمانان شناخته شود.

3. واقعه عاشورا و پس از آن

3.1 حضور در کربلا

• نقش در کربلا: حضرت زینب (س) در کربلا نه تنها به عنوان یک خواهر، بلکه به عنوان یک مشاور و حامی بزرگ برای برادرش امام حسین (ع) عمل کرد. او در صحنه‌های مختلف عاشورا، نقش مؤثری در پشتیبانی از امام و خانواده داشت.
• حفاظت از زنان و کودکان: بعد از پایان نبرد و شهادت امام حسین (ع)، حضرت زینب (س) مسئولیت حفاظت از زنان و کودکان اهل بیت را بر عهده گرفت و با شجاعت و حکمت، این مسئولیت را به خوبی به انجام رسانید.

3.2 سفر به شام و خطبه‌های زینب

• سفر به شام: پس از واقعه عاشورا، حضرت زینب (س) به همراه دیگر اسیران اهل بیت به شام برده شدند. در این سفر، او با سخنان خود در کاخ یزید، مظلومیت اهل بیت را به جهانیان معرفی کرد و به‌خوبی از حقایق عاشورا دفاع کرد.
• خطبه‌های در دربار یزید: خطبه‌های حضرت زینب (س) در دربار یزید، با کلمات قوی و تأثیرگذار، به معرفی حقیقت عاشورا و مبارزه با ظلم یزید پرداخت. این خطبه‌ها به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین لحظات تاریخ عاشورا شناخته می‌شود.

متن خطبه حضرت زینب (س)

متن خطبه:

حضرت‌زینب (س) در خطبه‌ی مشهور خود در دربار یزید گفت:

«فَوَاللهِ لَا تَمْحُو ذِكْرَنَا وَلَا تَمُوتُ أَصْوَاتُنَا وَلَا يَفْنَى رَسْمُنا، وَلَا يَخْلُدُ لَكُمْ نُعْمَةٌ إِلَى أَفْنَى لَكُمْ سَاعَةٌ قَرِيبَةٌ، وَالْأَجْلَ أَحَدُ فُرَصِيكُمْ لِإِرَادَةِ اللّهِ، وَالْأَجْلُ قَابِلٌ أَوْقَاتِهُ وَتَعْقِلُونَ إِلَى بَقَائِهُ».

ترجمه:

«به خدا قسم، یاد ما محو نخواهد شد و صداهای ما خاموش نخواهد شد و اثر ما نخواهد مرد، و شما در این ناز و نعمت خود در مدت زمان کوتاهی هستید و اجل نزدیک است و همه‌ی شما در نزد خداوند برای درک حقیقت و عمل به آن خواهیم بود.»

4. آثار و میراث حضرت زینب (س)

4.1 آثار فرهنگی و دینی

الگوی اخلاقی و دینی

• الگوی فداکاری و شجاعت: حضرت زینب (س) به‌عنوان الگوی فداکاری، شجاعت، و حکمت در تاریخ اسلام مورد احترام و محبت قرار دارد. شخصیت ایشان به‌عنوان یک الگوی مؤمنانه برای مسلمانان در طول تاریخ باقی مانده است.
• شاعران و نویسندگان: زندگی و شخصیت حضرت زینب (س) الهام‌بخش شاعران، نویسندگان، و هنرمندان بسیاری در تاریخ اسلام و ایران بوده است. آثار ادبی و هنری فراوانی درباره شخصیت و زندگی ایشان نوشته شده است.

4.2 مراسم و مناسبت‌ها

مراسم عزاداری و بزرگداشت

• عزاداری‌های محرم و صفر: در ایام محرم و صفر، مراسم عزاداری ویژه‌ای به یاد حضرت زینب (س) برگزار می‌شود. این مراسم‌ها به‌عنوان فرصتی برای یادآوری فداکاری‌های حضرت زینب و دیگر شخصیت‌های عاشورا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• شعائر دینی: مراسم‌های مذهبی، خطبه‌ها، و اشعار در بزرگداشت حضرت‌زینب (س) به‌صورت مستمر در جوامع اسلامی برگزار می‌شود.

 قافله امام حسین

قافله امام حسین: پیش زمینه تاریخی

در سال ۶۰ هجری قمری، یزید بن معاویه به خلافت رسید و از امام حسین (ع) خواست که با او بیعت کند. امام حسین (ع) به دلیل فساد و ظلم یزید، از بیعت با او خودداری کرد و به مکه پناه برد. امام حسین (ع) پس از چند ماه اقامت در مکه و با دریافت نامه‌های فراوان از مردم کوفه که از او دعوت به قیام علیه یزید کرده بودند، تصمیم گرفت به سمت کوفه حرکت کند.

مسیر حرکت قافله

• مدینه به مکه: امام حسین (ع) به همراه خانواده و یارانش ابتدا از مدینه به مکه حرکت کردند. این سفر حدود چهار ماه طول کشید و در این مدت امام حسین (ع) در مکه اقامت داشتند و به مردم و حجاج از اوضاع سیاسی و ظلم یزید اطلاع می‌دادند.
• مکه به کربلا: با فرا رسیدن محرم و تهدیدات یزید برای ترور امام حسین (ع) در مکه، ایشان تصمیم گرفتند که به سوی کوفه حرکت کنند. در مسیر کوفه، قافله با مشکلات فراوانی از جمله تعقیب و تهدید نیروهای یزید مواجه شد.

وقایع مهم در مسیر

• دریافت نامه‌های کوفیان: در مسیر حرکت، امام حسین (ع) نامه‌هایی از کوفیان دریافت کرد که از او درخواست یاری و رهبری داشتند. این نامه‌ها نقش مهمی در تصمیم امام برای ادامه مسیر به سوی کوفه داشت.
• ملاقات با حر بن یزید ریاحی: در نزدیکی کربلا، قافله امام حسین (ع) با سپاه حر بن یزید ریاحی مواجه شد. حر به دستور یزید مامور بود تا مانع از رسیدن امام حسین (ع) به کوفه شود. این مواجهه منجر به توقف قافله در سرزمین کربلا شد.
• انتخاب کربلا به عنوان میدان نبرد: امام حسین (ع) پس از رسیدن به کربلا، تصمیم گرفت که در همان جا مستقر شود و خود را برای نبرد آماده کند. این انتخاب به دلیل موقعیت استراتژیک و همچنین نزدیکی به رود فرات بود.

اعضای قافله

قافله امام حسین (ع) شامل مردان، زنان و کودکان بود. برخی از افراد برجسته این قافله عبارتند از:

• حضرت زینب (س): خواهر امام حسین (ع) که نقش مهمی در حفظ پیام عاشورا و رساندن آن به مردم داشت.
• حضرت عباس (ع): برادر امام حسین (ع) و علمدار سپاه ایشان که به دلیل شجاعت و وفاداری‌اش به او لقب “باب الحوائج” داده‌اند.
• علی اکبر (ع): پسر بزرگ امام حسین (ع) که در نبرد کربلا به شهادت رسید.
• قاسم بن حسن (ع): پسر امام حسن مجتبی (ع) که جوانی بسیار شجاع و با ایمان بود و در کربلا شهید شد.

نبرد کربلا

در دهم محرم، معروف به روز عاشورا، نبردی سخت بین قافله امام حسین (ع) و سپاه یزید رخ داد. در این نبرد، امام حسین (ع) و تمام یارانش به شهادت رسیدند. این واقعه یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین حوادث تاریخ اسلام است که تا به امروز در قلب و ذهن مسلمانان به ویژه شیعیان باقی مانده است.

پس از عاشورا

پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش، بازماندگان قافله شامل زنان و کودکان به اسارت درآمدند و به کوفه و سپس به شام برده شدند. در این دوره، حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) نقش مهمی در حفظ و انتشار پیام عاشورا داشتند. خطبه‌های حضرت زینب (س) در دربار یزید و سخنان امام سجاد (ع) باعث شدند که مردم از ظلم و جنایات یزید آگاه شوند و موجی از اعتراض و بیداری در بین مسلمانان به وجود آید.

اهمیت معنوی و فرهنگی

قافله امام حسین (ع) و واقعه عاشورا نماد مقاومت، ایثار و پایداری در برابر ظلم و ستم است. هر ساله در ماه محرم، شیعیان و بسیاری از مسلمانان در سراسر جهان به یاد این حوادث و برای بزرگداشت شهدای کربلا مراسم عزاداری برگزار می‌کنند. این مراسم شامل روضه‌خوانی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، و تعزیه‌خوانی است که هر یک به نوبه خود به زنده نگه داشتن یاد و پیام عاشورا کمک می‌کنند.

حضرت علی اکبر

حضرت علی اکبر بن حسین (ع) یکی از شخصیت‌های برجسته و تاثیرگذار واقعه عاشورا است. او در فرهنگ و تاریخ اسلامی، به‌ویژه در میان شیعیان، به عنوان نمادی از شجاعت، جوانمردی و ایمان شناخته می‌شود. در ادامه به جزئیات بیشتری درباره زندگینامه، فضائل، نقش و اهمیت علی‌اکبر (ع) پرداخته می‌شود.

زندگینامه و فضائل

تولد و خانواده

• تولد: علی‌اکبر (ع) در حدود سال 33 هجری قمری (654 میلادی) در مدینه به دنیا آمد.
• خانواده: او فرزند امام حسین (ع) و لیلا بنت مره بن عروة بن مسعود ثقفی بود. از طریق مادرش، علی اکبر (ع) از خاندان بزرگ و با اصالتی بود که در قبیله قریش جایگاه ویژه‌ای داشتند.

شباهت به پیامبر (ص)

• ظاهر و اخلاق: علی اکبر (ع) به دلیل شباهت فراوان به پیامبر اسلام (ص) در ظاهر و اخلاق، مورد توجه و محبت خاص امام حسین (ع) و دیگران بود. او به دلیل این شباهت به عنوان “شبیه‌ترین مردم به پیامبر (ص)” شناخته می‌شد.
• فضائل اخلاقی: او جوانی بسیار با فضیلت، با اخلاق نیکو و دینی عمیق بود. او به عنوان الگوی کامل از یک جوان مسلمان، همواره در پی ارتقاء فضائل اخلاقی و دینی خود بود.

نقش در قیام کربلا

همراهی با امام حسین (ع)

• از مدینه تا کربلا: علی‌اکبر (ع) از همان ابتدا همراه پدرش در مسیر قیام بود. او در تمامی مراحل از مدینه به مکه و از مکه به کربلا همراه امام حسین (ع) بود و همواره از او حمایت می‌کرد.
• مبارزه برای حق: او با تمام وجود به اهداف قیام امام حسین (ع) ایمان داشت و آماده بود تا در راه حق و عدالت جانفشانی کند.

شب عاشورا

• آمادگی برای شهادت: در شب عاشورا، علی اکبر (ع) از پدرش اجازه خواست تا اولین کسی باشد که به میدان نبرد می‌رود. این درخواست نشان‌دهنده ایمان و شجاعت بالای او بود.

شهادت علی اکبر (ع)

ورود به میدان نبرد

• وداع با پدر: علی‌اکبر (ع) در روز عاشورا پس از گرفتن اجازه از امام حسین (ع)، با پدرش وداع کرد. این وداع بسیار تأثیرگذار و پر از احساسات بود. امام حسین (ع) او را با دعا و توصیه‌های خیر بدرقه کرد.
• نبرد شجاعانه: علی اکبر (ع) با شجاعت به میدان نبرد رفت و با توانایی رزمی بالا و ایمان قوی، بسیاری از نیروهای دشمن را به هلاکت رساند. مبارزات او نشان‌دهنده توانمندی و شجاعت بی‌نظیرش بود.

شهادت

• ضربات دشمن: علی اکبر (ع) پس از مبارزات سخت و دلیرانه، به شدت مجروح شد. او با خونریزی فراوان به سوی خیمه‌ها بازگشت و با ندای “یا ابتاه” پدرش را صدا زد.
• آغوش پدر: امام حسین (ع) با دیدن وضعیت وخیم فرزندش، او را در آغوش گرفت و با گریه و ناله از خداوند خواست تا این مصیبت را برای او آسان کند. علی اکبر (ع) در آغوش پدرش جان داد و به شهادت رسید.

اهمیت و تاثیر شهادت علی اکبر (ع)

نماد شجاعت و ایثار

• مظهر شجاعت: علی‌اکبر (ع) به عنوان نماد شجاعت و ایثار، الهام‌بخش بسیاری از جوانان مسلمان است. او نشان داد که در راه حق و عدالت، باید آماده فدا کردن همه چیز بود.
• الگوی جوانان: علی اکبر (ع) به عنوان یک جوان شجاع و با ایمان، الگوی بسیاری از جوانان مسلمان است. داستان زندگیش همواره الهام‌بخش جوانان در سراسر جهان بوده است.

مقام نزد امام حسین (ع)

• محبت پدرانه: امام حسین (ع) علی‌اکبر (ع) را بسیار دوست داشت و او را مایه آرامش و افتخار خود می‌دانست. شهادت علی اکبر (ع) ضربه‌ای بزرگ به قلب امام حسین (ع) بود، اما او با صبر و ایمان این مصیبت را تحمل کرد و به راه خود ادامه داد.

یادبود و عزاداری

مراسم عزاداری

• عزاداری محرم: هر ساله در ماه محرم و به ویژه در روز عاشورا، شیعیان در سراسر جهان یاد و خاطره علی اکبر (ع) را زنده نگه می‌دارند. در این مراسم، مداحی‌ها و نوحه‌خوانی‌هایی در وصف شجاعت و ایثار او برگزار می‌شود.
• مداحی و نوحه‌خوانی: مداحان و نوحه‌خوانان با ذکر مصائب علی اکبر (ع)، مردم را به یاد این جوان شجاع و ایثارگر می‌اندازند و باعث تقویت روحیه مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و ستم می‌شوند.

زیارتگاه‌ها

• مقبره علی اکبر (ع): مقبره علی اکبر (ع) در کربلا، کنار حرم امام حسین (ع) واقع شده است. زائران زیادی هر ساله به زیارت او می‌روند و از او طلب شفاعت و دعا می‌کنند.

اثرات فرهنگی و اجتماعی

• الهام‌بخش انقلاب‌ها: داستان شجاعت و ایثار علی‌اکبر (ع) الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌ها و انقلاب‌ها در تاریخ اسلام بوده است. او به عنوان نمادی از مقاومت در برابر ظلم و ستم، همواره در ذهن و قلب مردم جایگاه ویژه‌ای داشته است.
• تقویت ایمان و اتحاد: یاد و خاطره علی اکبر (ع) باعث تقویت ایمان و اتحاد در میان مسلمانان، به ویژه شیعیان می‌شود. او به عنوان نمادی از وحدت و استقامت در برابر دشواری‌ها و مصائب، الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود.

علی‌اکبر (ع) با شجاعت، ایمان و ایثار خود، نقش مهمی در واقعه عاشورا ایفا کرد و یاد و خاطره او همواره در قلب و ذهن عاشقان اهل بیت (ع) زنده خواهد ماند. او به عنوان نمادی از جوانمردی و ایثار، الگوی بسیاری از جوانان مسلمان است و داستان زندگیش الهام‌بخش مقاومت در برابر ظلم و نابرابری است.

تأثیرات قیام امام حسین (ع) در فرهنگ غرب

توضیحات جامع و عمیق

در فرهنگ غرب، قیام امام حسین (ع) به عنوان یک داستان قهرمانانه و فرهنگی عمیقاً مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. این قیام که در کربلا و در سال ۶۸۰ میلادی (۶۱ هجری) رخ داده، به عنوان الگویی از مقاومت، عدالت و فداکاری در سطح جهانی شناخته می‌شود. در این بخش، به بررسی ابعاد مختلف این تأثیرات در فرهنگ غرب می‌پردازیم و مفاهیم مرتبط را به تفصیل توضیح می‌دهیم.

۱. نماد مبارزه علیه ستم و ظلم

تعریف و اهمیت:

امام حسین (ع) به عنوان یک نماد جهانی از مقاومت در برابر ظلم و فساد در نظر گرفته می‌شود. قیام او علیه یزید و حکومت اموی، به عنوان یک عمل قهرمانانه برای مقابله با ظلم و بی‌عدالتی به تصویر کشیده شده است.

تفسیر تاریخی قیام:

• قیام کربلا: امام حسین (ع) در سال ۶۱ هجری (۶۸۰ میلادی) در کربلا علیه یزید بن معاویه قیام کرد. هدف او اصلاح جامعه اسلامی و مبارزه با فساد و ظلم در حکومت اموی بود. امام حسین (ع) با آگاهی از عواقب قیام، همچنان به هدف خود پایبند ماند و در نهایت به شهادت رسید.
• پیام قیام: قیام امام حسین (ع) به عنوان نمادی از ایستادگی در برابر ظلم و فساد، به صورت یک حرکت جهانی برای دفاع از عدالت و حقوق بشر شناخته شده است. این قیام به‌طور مداوم به عنوان الگویی برای مقاومت در برابر استبداد و ظلم در جوامع مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.

تأثیرات در فرهنگ غرب:

در فرهنگ غرب، قیام امام حسین (ع) به عنوان یک نمونه بارز از مقاومت در برابر ظلم و فساد مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از نویسندگان، فیلم‌سازان و هنرمندان غربی به این موضوع پرداخته‌اند و از آن به عنوان منبع الهام برای مبارزه با ظلم و نقض حقوق بشر استفاده کرده‌اند.

نمونه‌های فرهنگی:

• کتاب‌ها و مقالات: بسیاری از نویسندگان غربی به تحلیل قیام کربلا و تأثیرات آن بر اصول عدالت و حقوق بشر پرداخته‌اند. برای مثال، در کتاب «حسین: یک مدل جهانی برای مقاومت» به تحلیل ابعاد جهانی قیام امام حسین پرداخته شده است.
• فیلم‌ها و مستندات: فیلم‌ها و مستندات غربی مانند مستند «کربلا: داستانی از شجاعت و فداکاری» به تبیین جنبه‌های مختلف قیام کربلا و پیام‌های آن پرداخته‌اند.

۲. شجاعت و استقامت

تعریف و اهمیت:

شجاعت و استقامت امام حسین (ع) در قیام کربلا به عنوان نمونه‌ای از ایستادگی قهرمانانه در برابر ظلم و فساد به تصویر کشیده شده است. این ویژگی‌ها به عنوان الگوهایی از شجاعت و ثبات در شرایط سخت در فرهنگ غرب مورد توجه قرار گرفته است.

تفسیر ویژگی‌ها:

• شجاعت: امام حسین (ع) با آگاهی کامل از عواقب قیام و خطراتی که جان او و یارانش را تهدید می‌کرد، همچنان به اصول خود پایبند ماند. شجاعت او در برابر ظلم و فساد، به عنوان یک ویژگی قهرمانانه در تاریخ بشر شناخته می‌شود.
• استقامت: او تا آخرین لحظه در برابر ظلم یزید مقاومت کرد و از اصول خود کوتاه نیامد. این استقامت در شرایط بسیار سخت و دشوار به عنوان یک نمونه از ثبات و پایمردی در فرهنگ‌های مختلف به تصویر کشیده شده است.

تأثیرات در فرهنگ غرب:

شجاعت و استقامت امام حسین (ع) به عنوان الگوهایی از مقاومت قهرمانانه در فرهنگ غرب شناخته شده است. این ویژگی‌ها در ادبیات، هنر و رسانه‌های غربی به عنوان منابع الهام برای مبارزه در برابر ظلم و فساد به کار رفته است.

نمونه‌های فرهنگی:

• ادبیات و شعر: در شعرهای غربی، ویژگی‌های شجاعت و استقامت امام حسین (ع) به صورت نمادین برای بیان مقاومت در برابر ظلم و فساد به کار رفته است. شعرهایی مانند «شجاعت حسین» به تحلیل این ویژگی‌ها پرداخته‌اند.
• سخنرانی‌ها و کنفرانس‌ها: سخنرانی‌ها و کنفرانس‌های دانشگاهی در غرب به بررسی ابعاد شجاعت و استقامت امام حسین (ع) و ارتباط آن با مباحث حقوق بشر و عدالت پرداخته‌اند.

۳. ارزش‌های انسانی و اخلاقی

تعریف و اهمیت:

داستان قیام امام حسین (ع) به وضوح بر ارزش‌های انسانی و اخلاقی مانند صداقت، عدالت و فداکاری تأکید می‌کند. این ارزش‌ها در فرهنگ غرب به عنوان اصول بنیادین انسانی شناخته می‌شوند و به عنوان منابع الهام در تلاش برای تحقق این ارزش‌ها در جوامع خود مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تفسیر ارزش‌ها:

• صداقت و امانتداری: امام حسین (ع) با پایبندی به اصول صداقت و امانت، الگویی از صداقت در برابر فساد و ظلم به نمایش گذاشت. این ویژگی‌ها به عنوان اصول اخلاقی در فرهنگ‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته‌اند.
• عدالت و فداکاری: امام حسین (ع) با فدای جان خود برای حفظ اصول عدالت و برابری، نشان داد که ارزش‌های انسانی باید در برابر ظلم و فساد محافظت شوند. این فداکاری به عنوان یک نمونه جهانی از تلاش برای عدالت و برابری شناخته می‌شود.

تأثیرات در فرهنگ غرب:

در فرهنگ غرب، ارزش‌های انسانی و اخلاقی که در قیام امام حسین (ع) به تصویر کشیده شده‌اند، به عنوان اصول بنیادین در جوامع بشری مورد احترام قرار گرفته‌اند. این ارزش‌ها به عنوان مبنای حرکت‌های اجتماعی و فرهنگی در غرب مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

نمونه‌های فرهنگی:

• مقالات و تحلیل‌های فلسفی: مقالات فلسفی در غرب به بررسی ارزش‌های انسانی و اخلاقی قیام امام حسین (ع) و ارتباط آن با مباحث عدالت و فداکاری پرداخته‌اند. برای مثال، مقاله «فداکاری و عدالت: درس‌های عاشورا برای دنیای معاصر» به بررسی این موضوعات پرداخته است.
• آثار هنری و نمایشگاه‌ها: نمایشگاه‌های هنری در غرب به بررسی آثار هنری مرتبط با قیام عاشورا و پیام‌های انسانی و اخلاقی آن پرداخته‌اند.

۴. تأثیر بر حقوق بشر و دموکراسی

تعریف و اهمیت:

داستان قیام امام حسین (ع) به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر برخی از جنبش‌ها و ایده‌های حقوق بشری و دموکراتیک در فرهنگ غرب تأثیرگذار بوده است. این داستان به عنوان الگویی برای مبارزه برای حقوق بشر و دموکراسی در تاریخ بشری مورد استفاده قرار گرفته است.

تفسیر تأثیرات:

• حقوق بشر: قیام عاشورا به عنوان یک نمونه تاریخی از مبارزه برای حقوق بشر و عدالت اجتماعی شناخته می‌شود. این قیام به فرهنگ غرب یادآوری می‌کند که هر فرد حق دارد که در برابر ظلم و نابرابری مبارزه کند و برای حقوق خود تلاش کند.
• دموکراسی و حکومت قانون: امام حسین (ع) با قیام خود علیه ظلم و فساد، الگویی برای جنبش‌های دموکراتیک و اصلاح‌طلب در سطح جهانی فراهم کرد. این قیام به عنوان نمونه‌ای از تلاش برای ایجاد نظام‌های سیاسی عادلانه و قانونی مورد بررسی قرار گرفته است.

تأثیرات در فرهنگ غرب:

داستان قیام کربلا به عنوان منبع الهام برای جنبش‌های حقوق بشری و دموکراتیک در غرب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این داستان به عنوان یک مثال از مبارزه برای حقوق بشر و عدالت اجتماعی در جنبش‌های اجتماعی و سیاسی به کار می‌رود.

نمونه‌های فرهنگی:

• جنبش‌های حقوق بشری: جنبش‌های حقوق بشری در غرب به بررسی و استفاده از قیام امام حسین (ع) به عنوان منبع الهام برای مبارزه با نقض حقوق بشر و تلاش برای ایجاد نظام‌های دموکراتیک پرداخته‌اند.
• پژوهش‌های علمی و دانشگاهی: پژوهش‌های علمی و دانشگاهی در غرب به بررسی تأثیر قیام عاشورا بر ایده‌های حقوق بشر، دموکراسی و نظام‌های قانونی پرداخته‌اند.

ورود امام حسین به کربلا

بسیاری از مورخان روز ورود امام حسین (علیه‌السلام) به کربلا را دوم محرم سال ۶۱ هجری دانسته‌اند. تعیین اینکه این روز با چه روزی از هفته مصادف بوده است، وابسته به این است که روز عاشورا چه روزی بوده است. وقتی کاروان امام حسین (علیه‌السلام) به کربلا رسید، ایشان فرمود:

“اینجا فرود آیید. به خدا قسم، اینجا جایگاه کاروان ما و محل ریخته شدن خون ماست. به‌خدا قسم، همین جا، جای قبرهای ماست. به خدا سوگند، اینجا همان جایی است که اهل حرم ما به اسارت گرفته می‌شوند. جدم این خبر را به من داد.”

کاروان در نینوا

صبح که شد، امام حسین (علیه‌السلام) فرود آمد و نماز صبح را خواند. سپس با شتاب سوار شد و همراه یارانش به سمت چپ حرکت کرد تا از سپاه حر جدا شود. حر نیز با سپاه خود به همان سمت حرکت کرد و مانع پیشروی آنان شد. سپاهیان حر، تلاش کردند راه را بر امام حسین و یارانش ببندند و ایشان نیز مقاومت کرده و سپاه حر را به کنار زدند. در حالی که پیوسته در حال کشمکش بودند، به نینوا رسیدند.

نامه ابن زیاد به حر

در این هنگام، اسب‌سواری با سلاح و کمان از سوی کوفه آمد. همه به انتظار او ایستادند. او به حر و یارانش سلام کرد، اما به حسین (علیه‌السلام) و یارانش سلام نداد. سپس نامه‌ای از ابن زیاد به حر داد که مضمونش چنین بود:

“چون نامه‌ام به تو رسید و فرستاده‌ام آمد، بر حسین سخت بگیر و او را در سرزمینی بی‌آب و خشک و بدون پناهگاه فرود آور. من به فرستاده‌ام دستور داده‌ام که پیوسته همراه تو باشد و از تو جدا نشود تا خبر اجرای فرمانم به من برسد.”

حر پس از خواندن نامه به امام و یارانش گفت:

“این نامه از امیر عبیدالله بن زیاد است که به من دستور داده هرجا نامه‌اش رسید، بر شما سخت بگیرم. این شخص نیز فرستاده اوست و مأمور است که از من جدا نشود تا فرمان امیر درباره شما اجرا شود.”

ابوالشعثاء و فرستاده ابن زیاد

ابوالشعثاء، یزید بن زیاد مُهاصر کندی بهدلی، به فرستاده ابن زیاد نگریست و او را شناخت. او گفت: “آیا تو مالک بن نسیر بدی از قبیله کنده هستی؟” (کنده از قبایل معروف یمن است و بنو بداء تیره‌ای از این قبیله به شمار می‌رود. البته بنو بهدله ارتباطی با کنده ندارند و از قبایل عدنانی هستند، بنابراین بهدلی و در عین حال کندی معرفی کردن ابوالشعثاء محل ابهام است، مگر آنکه این بهدله نیز شاخه‌ای از کنده باشد که در کتب نسب از آن یاد نشده است. در هر صورت، علت اینکه ابوالشعثاء مالک را شناخت، هم قبیله بودن آن دو است.)

مالک بن نسیر پاسخ داد: “آری، من هستم.” یزید بن زیاد گفت: “مادرت به عزایت بنشیند، چه فرمانی آورده‌ای؟” مالک پاسخ داد: “من پیرو پیشوا (یزید) هستم و به بیعت او وفادارم.” ابوالشعثاء گفت: “بلکه پروردگارت را نافرمانی کرده و در هلاک‌ساختن خود، از پیشوای خود فرمان برده‌ای، و ننگ و دوزخ را برای خود فراهم کرده‌ای؛ خدای (عزوجل) می‌فرماید: «ما آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به دوزخ فرا می‌خوانند و روز قیامت هم یاری نمی‌شوند.» پیشوای تو این گونه است.”

گزارش ابن اعثم

گزارش ابن اعثم با آنچه طبری و دیگران آورده‌اند، تفاوت دارد. در گزارش ابن اعثم، در نامه ابن زیاد به حر آمده است: “برادرم، بر حسین سخت بگیر و از او جدا مشو تا او را نزد من بیاوری.” (اینکه حر مأمور بردن امام به کوفه نزد عبیدالله بوده، در ترجمة الحسین (علیه‌السلام) و مقتله ابن سعد و الاخبار الطوال دینوری نیز آمده است. اگر این گزارش درست باشد، گویا مقصود عبیدالله این بوده است که حضرت را تحت‌الحفظ به کوفه ببرند و او آزادی فعالیت در این شهر نداشته باشد. وگرنه دشمنان امام از حضور آن حضرت در کوفه هراسی داشتند و در صدد دور کردن او از کوفه بودند.)

چون حر نامه را خواند، نزد یاران مورد اعتماد خود فرستاد و آنان را نزد خود فراخواند و گفت: “وای بر شما، ابن زیاد دستور داده با حسین (علیه‌السلام) به بدی رفتار کنم، ولی به خدا سوگند دلم به این کار رضایت نمی‌دهد.”

ابوالشعثاء که از یاران حر بود، به فرستاده عبیدالله رو کرد و گفت: “مادرت به عزایت بنشیند، چه فرمانی آورده‌ای؟…” (چنان که در این گزارش تصریح شده است، ابوالشعثاء جزء لشکر حر بود. وی از کسانی است که پس از قطعی شدن جنگ و تصمیم عمر بن سعد، به امام پیوست. بنابراین سخن شیخ مفید که ابوالشعثاء را هنگام رویارویی با فرستاده ابن زیاد از یاران امام معرفی کرده، درست به نظر نمی‌رسد. گویا شیخ مفید و دیگران به اعتبار سخنان آتشین ابوالشعثاء چنین پنداشته‌اند.)

درخواست یاران امام از حر

طبری از ابی مخنف نقل می‌کند: حر سعی کرد اردوی امام را در همان جای خشک و بی‌آب و آبادانی فرود آورد. آنان گفتند: “بگذار در این آبادی (نینوی) یا آن آبادی (غاضریه) یا آن دیگری (شفیه) فرود آییم.” (این آبادی‌ها تنها در پی حادثه کربلا شهرت یافته‌اند و گویا به علت وسیع نبودن، پیش از آن مطرح نبوده‌اند و به نظر می‌رسد فقط آبادی (دارای آب) بوده‌اند و از این رو اصحاب امام آنجا را پیشنهاد کرده‌اند.

دربارهٔ غاضریه فقط گفته شده: یک آبادی در اطراف کوفه و منسوب به «غاضره» فردی از بنی اسد است. شیخ مفید به هنگام شمارش شهدای کربلا، از این محل نام می‌برد و می‌نویسد: عباس بن علی تنها در محل شهادتش در مسیر غاضریه دفن شد. اما دربارهٔ شفیّه همین‌ اندازه اطلاعات هم در دست نیست و در منابع، تنها از چاهی به این نام در مکه یاد شده که متعلق به قبیلهٔ بنی اسد بوده است. شاید این قبیله، در اطراف کربلا نیز چاهی بدین نام داشته‌اند.)

حر گفت: “به خدا قسم، نمی‌توانم اجازه بدهم. این مرد را بر من جاسوس فرستاده‌اند.” (ابن اعثم، پیشنهاد رفتن به روستاهای اطراف را از خود امام حسین (علیه‌السلام) دانسته و از روستایی به نام شفیّه نیز سخن به میان نیاورده است.)

تأکید امام بر عدم آغاز جنگ

زهیر بن قین گفت: “ای پسر رسول خدا، اکنون جنگ با این گروه برای ما آسان‌تر از جنگ با کسانی است که پس از اینان می‌آیند. به جان خودم سوگند، بعداً از اینها به‌اندازه‌ای می‌آیند که ما توان نبرد با آنان را نداریم.” امام فرمود: “من آغازگر جنگ نخواهم بود.” (امام حسین (علیه‌السلام) پس از این نیز یک بار دیگر بر آغازگر نبودن جنگ تأکید کرده است. صبح عاشورا که مسلم بن عوسجه از اهانت شمر به امام عصبانی شده بود، به آن حضرت عرض کرد: “او را هدف قرار بدهم؟” امام فرمود: “نه، نمی‌خواهم آغازگر جنگ باشم.” این، شیوهٔ مؤکد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امیرمؤمنان (علیه‌السلام) در همهٔ نبردها بود و به فرماندهان خود نیز توصیه می‌کردند که هیچ‌گاه زودتر از دشمن، دست به اسلحه نبرند. برای نمونه رجوع کنید به نصربن مزاحم منقری، واقعة صفین.)

زهیر به امام گفت: “پس بیا برویم به سوی این آبادی و آنجا منزل کنیم؛ چون آنجا دارای امنیت و قابلیت دفاعی است و در کنار رود فرات واقع شده است؛ و اگر جلویمان را گرفتند، با آنان پیکار می‌کنیم؛ زیرا جنگ با آنان برایمان آسان‌تر از جنگ با کسانی است که بعد از اینان می‌آیند.” امام حسین (علیه‌السلام) فرمود: “آن آبادی کدام است؟” زهیر گفت: “آن، عقر است.” (عقر نام محلی در منطقه بابل و نزدیک کربلا بوده است که با همین گزارش و همچنین کشته شدن یزید بن مهلب (در سال ۱۰۲ق) در آنجا، شناخته شده است و شهرت دیگری ندارد. این کلمه بر مناطق دیگری نیز اطلاق می‌شود. برای عقر، معانی عقیم بودن، قطع دست یا سر، و پی کردن شتر را بیان کرده‌اند.)

حسین بن علی (علیه‌السلام) فرمود: “خدایا از نکبت به تو پناه می‌برم.” آنگاه در آنجا فرود آمدند.

نینوا

نینوا نام روستایی نزدیک کربلاست. به تصریح ابن شبه و پس از او یاقوت حموی، نینوا نام دو محل است: یکی در موصل و دیگری نزدیک کوفه. از منابع جغرافیا و تاریخ استفاده می‌شود که نینوای موصل وسعت و شهرت بیشتری داشته و شهر یونس پیامبر بوده است. با وجود این، نینوای مورد نظر ما نیز یک منطقه به شمار می‌رود، چنان‌که یاقوت حموی، کربلا را جزئی از نینوا دانسته است.

ورود به کربلا

اما دینوری در این باره نوشته است: زهیر به امام حسین (علیه‌السلام) گفت: “نزدیک ما، کنار رود فرات، یک آبادی است که پر از خارهای مغیلان است و موجب استتار و مانع نفوذ دشمن می‌شود و فرات آن را از سه سو احاطه کرده است.” امام پرسید: “نامش چیست؟” زهیر گفت: “عقر.” امام فرمود: “پناه می‌بریم به خدا از عقر.”

حسین (علیه‌السلام) به حر گفت: “بیا تا کمی جلوتر برویم و آنگاه فرود آییم.” حر و سپاهیانش با امام به راه ادامه دادند تا به کربلا رسیدند. در آنجا حر و یارانش در برابر امام ایستادند و آنها را از رفتن بازداشتند. حر گفت: “همین جا فرود آیید، فرات که به شما نزدیک است.”

حسین (علیه‌السلام) پرسید: “اسم اینجا چیست؟” گفتند: “کربلا.” امام فرمود: “محلی که با رنج و بلا همراه است. پدرم هنگام رفتن به صفین از اینجا گذشت. من با او بودم. او ایستاد و از نام این سرزمین پرسید. نامش را گفتند. فرمود: ‘اینجا محل فرود آمدنشان و مکان ریخته شدن خونشان است.’ پرسیدند: ‘چه کسانی؟’ فرمود: ‘کاروانی از خاندان محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اینجا فرود می‌آیند.'” آنگاه امام حسین (علیه‌السلام) دستور داد بارها را همان جا فرود آورند.

معنای کربلا

در اینکه کربلا به چه معناست و از چه ترکیب شده، نظرهای گوناگونی هست. یاقوت حموی ذیل واژه “کربلا”، اشتقاق آن را از «کربل» دانسته که دارای معانی زیر است:

1. سست بودن خاک زیر پا: به این دلیل این نام را بر آن سرزمین گذاشته‌اند که دارای خاک نرمی است که پا در آن فرو می‌رود؛ و به هر سرزمینی که این خصوصیت را دارد، «کربلا» می‌گویند.
2. تصفیه و غربال کردن: “کربله” به معنای تصفیه و غربال کردن است، چنان‌که دربارهٔ گندمی که از شن و سنگ و دیگر چیزها پاک شود، می‌گویند “کربلت الحنطة”، یعنی گندم را تمیز کردم. از این رو چون سرزمین از شن و سنگلاخ و… پاک است، به آن «کربلا» گفته می‌شود.
3. نام گیاهی: کربل نام گیاهی است که در این منطقه می‌روید و به آن «نبت الحمّاض» می‌گویند؛ و چون این گیاه در این دیار فراوان است، به آن «کربلا» می‌گویند.
4. ریشه از زبان بابل: برخی نیز معتقدند این نام از «کور بابل» به معنای قرای بابل گرفته شده است.

امام حسین (علیه السلام)

زندگینامه و مقام اما‌م حسین (ع)

حسین بن علی بن ابی‌طالب (ع) که به عنوان اما‌م حسین (ع)، اباعبدالله و سیدالشهداء شناخته می‌شود، سومین اما‌م شیعیان است. او در سال ۴ قمری به دنیا آمد و در سال ۶۱ قمری در واقعه کربلا به شهادت رسید. امام حسین (ع) فرزند دوم امام علی (ع) و فاطمه زهرا (س) و نوه پیامبر اکرم (ص) است. او پس از شهادت برادرش، امام حسن (ع)، به مدت حدود یازده سال امامت شیعیان را بر عهده داشت.

تولد و نامگذاری

طبق گزارش‌های تاریخی شیعه و اهل سنت، پیامبر اکرم (ص) هنگام تولد اما‌م حسین (ع) از شهادتش خبر داد و نام «حسین» را برای او برگزید. رسول خدا (ص) امام حسن و امام حسین را بسیار دوست می‌داشت و همه را به دوست داشتن آن دو سفارش می‌کرد.

جایگاه ویژه در اسلام

امام حسین (ع) یکی از اصحاب کساء و از حاضران در ماجرای مباهله بود. او همچنین یکی از اهل بیت پیامبر است که آیه تطهیر درباره آنان نازل شده است. روایت‌های متعددی از پیامبر اکرم (ص) در فضیلت امام حسین (ع) نقل شده است، از جمله:

• «حسن و حسین سرور جوانان بهشت‌اند».
• «حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است».

واقعه کربلا

اما‌م حسین (ع) در واقعه کربلا که در روز عاشورا (۱۰ محرم سال ۶۱ قمری) رخ داد، به شهادت رسید. این واقعه تأثیر عمیقی بر تاریخ اسلام و شیعه گذاشت و امام حسین (ع) به نمادی از ایثار، فداکاری و مقاومت در برابر ظلم تبدیل شد.

احادیث و فضایل

بسیاری از احادیث و روایت‌ها از پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت درباره فضایل اما‌م حسین (ع) نقل شده است. او به عنوان چراغ هدایت و کشتی نجات معرفی شده و محبت و ارادت به او به عنوان یکی از اصول اعتقادی شیعیان محسوب می‌شود.

دوران خلافت امام علی (ع)

پس از وفات پیامبر اکرم (ص)، اطلاعات محدودی از زندگی اما‌م حسین (ع) در منابع تاریخی موجود است. با این حال، در دوران خلافت پدرش امام علی (ع)، امام حسین (ع) همواره در کنار او بود و در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان شرکت کرد. او به عنوان یکی از مشاوران و یاوران پدرش نقش مهمی در این جنگ‌ها ایفا کرد.

دوره امامت اما‌م حسن (ع)

پس از شهادت اما‌م علی (ع)، اما‌م حسین (ع) از برادر بزرگترش امام حسن (ع) پیروی کرد و پشتیبان او بود. او اقدام امام حسن (ع) در صلح با معاویه را تأیید کرد، زیرا این تصمیم را به نفع حفظ جامعه اسلامی می‌دانست. پس از شهادت امام حسن (ع)، امام حسین (ع) تا زمانی که معاویه زنده بود، به پیمان برادرش وفادار ماند.

دوره امامت اما‌م حسین (ع)

دوره امامت امام حسین (ع) همزمان با حکومت معاویة بن ابی‌سفیان بود. در این دوره، امام حسین (ع) در مواردی به عملکرد معاویه اعتراض کرد:

1. کشته شدن حجر بن عدی: امام حسین (ع) پس از قتل حجر بن عدی، یکی از یاران وفادار علی (ع)، نامه‌ای توبیخ‌آمیز به معاویه نوشت و او را به دلیل این اقدام محکوم کرد.
2. ولایتعهدی یزید: امام حسین (ع) از پذیرش بیعت با یزید، فرزند معاویه، خودداری کرد. او در سخنانی در حضور معاویه و دیگران، یزید را فردی نالایق خواند و خود را شایسته خلافت دانست.
3. خطبه در منا: امام حسین (ع) در منا خطبه‌ای ایراد کرد که به عنوان موضع سیاسی او در برابر بنی‌امیه تلقی شده است.

موضع‌گیری‌ها و احترام ظاهری معاویه

با وجود اعتراض‌های امام حسین (ع)، معاویه در ظاهر به او احترام می‌گذاشت، همان‌گونه که خلفای سه‌گانه نیز این رویه را در پیش گرفته بودند. اما‌م حسین (ع) با اینکه نسبت به رفتار و سیاست‌های معاویه نقدهای جدی داشت، اما تا زمان مرگ معاویه به پیمان صلح برادرش وفادار ماند و از قیام علیه او خودداری کرد.

پاسخ به دعوت شیعیان کوفه

پس از شهادت اما‌م حسن (ع)، برخی از شیعیان کوفه برای پذیرش رهبری امام حسین (ع) و قیام علیه بنی‌امیه اعلام آمادگی کردند. اما اما‌م حسین (ع) آنان را به صبر و انتظار تا زمان مرگ معاویه فراخواند و به پیمان صلح برادرش وفادار ماند.

این موارد نشان‌دهنده فعالیت‌ها و موضع‌گیری‌های سیاسی امام حسین (ع) در دوره امامتش و تلاش او برای حفظ وحدت و استقرار عدالت در جامعه اسلامی است.

مخالفت با بیعت یزید و هجرت به مکه

پس از مرگ معاویه بن ابی‌سفیان در ۲۲ رجب ۶۰ قمری، اما‌م حسین (ع) بیعت با یزید بن معاویه را مشروع ندانست و به مخالفت با او پرداخت. یزید به امام حسین (ع) دستور داد که یا بیعت کند یا با کشتن او مواجه شود. به همین دلیل، در ۲۸ رجب سال ۶۰ قمری، امام حسین (ع) از مدینه به مکه هجرت کرد تا از خطرات احتمالی در امان بماند و برنامه‌های بعدی خود را تدارک ببیند.

دوران حضور در مکه و دریافت نامه‌های کوفیان

در مدت چهار ماه اقامت امام حسین (ع) در مکه، نامه‌های فراوانی از سوی مردم کوفه دریافت کرد که در آن‌ها درخواست‌های بسیاری برای پذیرش زمامداری و قیام علیه یزید مطرح شده بود. مردم کوفه به‌طور گسترده‌ای از امام حسین (ع) خواسته بودند که رهبری قیام علیه بنی‌امیه را بر عهده بگیرد. این درخواست‌ها به امید ایجاد تحولی در وضعیت جامعه اسلامی و قیام علیه ظلم و فساد یزید بود.

سفر به کوفه و شهادت مسلم بن عقیل

اما‌م حسین (ع) برای بررسی وضعیت کوفیان و ارزیابی آمادگی آن‌ها برای قیام، مسلم بن عقیل را به کوفه فرستاد. مسلم بن عقیل با استقبال گسترده مردم کوفه مواجه شد و حمایت‌های جدی آنان را تأیید کرد. با این حال، پیش از آنکه خبر پیمان‌شکنی کوفیان و شهادت مسلم به امام حسین (ع) برسد، او در ۸ ذی‌الحجه از مکه به سمت کوفه حرکت کرد.

تغییر مسیر به سمت کربلا

وقتی عبیدالله بن زیاد، والی کوفه، از حرکت امام حسین (ع) به سمت کوفه باخبر شد، لشکری به فرماندهی حر بن یزید ریاحی به سمت او فرستاد. حر بن یزید راه را بر امام حسین (ع) بست و او را مجبور به تغییر مسیر به سمت کربلا کرد.

واقعه عاشورا و شهادت امام حسین (ع)

در روز عاشورا (۱۰ محرم سال ۶۱ قمری)، میان امام حسین (ع) و یارانش با لشکر کوفه به فرماندهی عمر بن سعد جنگی درگرفت. این نبرد به شهادت اما‌م حسین (ع) و یاران وفادارش منجر شد. امام حسین (ع) در این روز به همراه یارانش به درجه رفیع شهادت نائل آمد و از سوی دشمنان به شهادت رسیدند.

اسارت اهل بیت اما‌م حسین (ع)

پس از شهادت اما‌م حسین (ع)، زنان و کودکان و امام زین العابدین (ع) که در آن روزها بیمار بود، به اسارت درآمدند. آن‌ها به کوفه و سپس به شام (دمشق) برده شدند. این اسارت و سفر به عنوان یکی از بخش‌های تلخ تاریخ کربلا به شمار می‌آید.

دفن پیکر اما‌م حسین (ع) و یارانش

پیکر اما‌‌م حسین (ع) و یارانش در روز ۱۱ یا ۱۳ محرم توسط برخی از افراد قبیله بنی‌اسد در کربلا دفن شد. این عمل دفن پیکرهای شهدا، با وجود تلاش‌های دشمنان برای جلوگیری از آن، به عنوان یک اقدام نمادین از احترام به شهدای کربلا و آغاز مراسم‌های سوگواری برای اما‌م حسین (ع) در تاریخ اسلام و شیعه به شمار می‌رود.

دیدگاه‌های مختلف درباره حرکت اما‌م حسین (ع) از مدینه تا کربلا

حرکت امام حسین (ع) از مدینه به کربلا و قیام عاشورا موضوعاتی است که تفسیرها و دیدگاه‌های مختلفی را در طول تاریخ به خود جلب کرده است. این حرکت نه تنها به عنوان یک واقعه تاریخی بلکه به عنوان یک منبع الهام و انگیزه برای مبارزات اسلامی و شیعی مورد بررسی قرار گرفته است.

۱. دیدگاه‌ها درباره انگیزه قیام

الف. قیام برای تشکیل حکومت

برخی از تاریخ‌نگاران و پژوهشگران معتقدند که امام حسین (ع) قیام خود را با هدف تشکیل یک حکومت اسلامی و تحقق آرمان‌های اسلام ناب محمدی آغاز کرد. این دیدگاه بر این باور است که امام حسین (ع) از آغاز قصد داشت تا به عنوان یک رهبر سیاسی و دینی، بر روی کارآمدن یک نظام اسلامی بر مبنای اصول قرآن و سنت پیامبر (ص) تلاش کند. این نظریه به‌ویژه در متون تاریخی و تفسیرهای دینی که به دنبال بررسی انگیزه‌های سیاسی و اجتماعی قیام عاشورا هستند، بیان شده است.

ب. قیام برای حفظ جان و جلوگیری از فساد

در مقابل، برخی دیگر معتقدند که امام حسین (ع) حرکت خود را به‌عنوان یک اقدام دفاعی و برای حفظ جان و احیای اصول اسلامی در برابر فساد یزید و حکومت اموی انجام داد. طبق این دیدگاه، امام حسین (ع) به دلیل نارضایتی از وضعیت موجود و بی‌عدالتی‌های یزید، حرکت خود را آغاز کرد و هدف اصلی او نه لزوماً برپایی حکومت، بلکه جلوگیری از گسترش فساد و برقراری عدالت اسلامی بود.

۲. تأثیر قیام عاشورا بر مسلمانان و شیعیان

قیام عاشورا و شهادت امام حسین (ع) تأثیر عمیقی بر مسلمانان و شیعیان داشته و در طول تاریخ به عنوان یک منبع الهام برای مبارزات و قیام‌های ضد ظلم و فساد مورد توجه قرار گرفته است. این واقعه به عنوان نمونه‌ای از ایستادگی در برابر ظلم و فداکاری در راه حق شناخته شده است و به طور گسترده‌ای در فرهنگ و تاریخ شیعه و اسلام مورد تجلیل قرار گرفته است.

الف. گریه و سوگواری در ماه محرم و صفر

شیعیان به پیروی از سنت‌های دینی و احترام به مقام امام حسین (ع)، در ماه محرم و صفر مراسم‌های عزاداری و سوگواری برگزار می‌کنند. این مراسم‌ها به‌ویژه در عاشورا و تاسوعا با برگزاری مجالس، مرثیه‌خوانی، و عزاداری‌های عمومی به یاد شهدای کربلا برگزار می‌شود. این سوگواری‌ها به‌عنوان یک عمل دینی و اجتماعی برای حفظ یاد و راه امام حسین (ع) و گرامیداشت شهدای کربلا تلقی می‌شود.

ب. زیارت اما‌م حسین (ع)

زیارت اما‌م حسین (ع) و حرم مطهر او در کربلا از اهمیت ویژه‌ای در فرهنگ شیعه برخوردار است. در روایات معصومین (ع) به زیارت کربلا و عبادت در حرم اما‌م حسین (ع) توصیه شده است و این زیارت به عنوان یک عمل مستحب و نشانه‌ای از محبت و ارادت به اهل بیت پیامبر (ص) مورد تأکید قرار گرفته است.

مقام اما‌م حسین (ع) در میان اهل سنت و شیعیان

اما‌م حسین (ع) به دلیل فضایل و ویژگی‌هایی که از زبان پیامبر اکرم (ص) درباره او نقل شده و همچنین به دلیل قیام عاشورا، در میان اهل سنت نیز مورد احترام و گرامیداشت قرار می‌گیرد. اهل سنت به خاطر فضایل و شخصیت والای امام حسین (ع) به او احترام می‌گذارند و او را به عنوان یک شخصیت برجسته اسلامی می‌شناسند.

 فضایل اما‌م حسین (ع) در روایت‌های پیامبر (ص)

پیامبر اکرم (ص) در احادیث متعددی به فضایل اما‌م حسین (ع) اشاره کرده است. از جمله حدیثی که می‌فرماید: «حسن و حسین سرور جوانان بهشت‌اند» و همچنین در موارد دیگری اما‌م حسین (ع) را به عنوان چراغ هدایت و کشتی نجات معرفی کرده است.

کربلا

کَربَلا یا کربلای مُعَلّی یکی از شهرهای زیارتی شیعیان در عراق است. شهادت امام حسین (ع) و یارانش در واقعه کربلا در سال ۶۱ قمری و وجود حرم امام حسین (ع) و حرم حضرت عباس (ع)، این شهر را نزد شیعیان بسیار مهم کرده است.

پیشینه کربلا به قبل از اسلام و دوره بابلی بازمی‌گردد. پس از فتوحات اسلامی، قبائلی در اطراف کر‌بلا و نزدیکی رود فرات زندگی می‌کردند. پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش در واقعه عاشورا در دهم محرم و تدفین پیکر آنان در کر‌بلا، شیعیان برای زیارت حرم امام حسین (ع) به کر‌بلا می‌رفتند. اهتمام شیعیان برای زیارت امام حسین (ع) و دیگر شهدای کر‌بلا، زمینه تبدیل کر‌بلا به سکونت‌گاه شیعیان را فراهم کرد. از سده‌های دوم و سوم قمری، نخستین عمران و آبادانی در کربلا پایه‌ریزی شد. در دوره آل بویه، اقدامات بسیاری برای توسعه عمران شهر کربلا صورت گرفت؛ اما بیشترین اهتمام برای توسعه کربلا به دوره صفویه و قاجار بازمی‌گردد.

با توسعه شهر کر‌بلا در سده سوم قمری، مدارس دینی در این شهر تأسیس شدند و رونق علمی حوزه علمیه کربلا را پایه‌گذاری کردند. این رونق در طول تاریخ با فراز و فرودهایی همراه بوده است. همزمان با شکوفایی علمی حوزه‌های کربلا، خاندان‌های شیعی متعددی برای کسب علم در این شهر ساکن شدند. از جمله این خاندان‌ها می‌توان به آل طعمه، آل نقیب، بهبهانی، شهرستانی و شیرازی اشاره کرد.

شیعیان در مناسبت‌های گوناگون از سراسر جهان برای زیارت به کر‌بلا می‌آیند. اوج این حضور در ایام عزاداری محرم و صفر، به‌ویژه در مراسم پیاده‌روی اربعین، مشاهده می‌شود. جمعیت زائران اربعین در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ شمسی حدود ۲۰ میلیون نفر گزارش شده است.

کر‌بلا در طول تاریخ به نام‌های مختلفی شناخته شده است. از جمله این نام‌ها می‌توان به غاضریه، نینوا، طَفّ، عقر، حائر و نواویس اشاره کرد.

معرفی

کربلا یکی از شهرهای زیارتی و مقدس شیعیان در عراق است. این شهر در مرکز استانی به همین نام و در نیمه جنوبی عراق، حدود ۱۰۰ کیلومتری بغداد، پایتخت این کشور، واقع شده است. کربلا به‌دلیل اهمیت مذهبی و تاریخی خود، هر ساله میزبان میلیون‌ها زائر از سراسر جهان است.

تاریخچه سیاسی

کربلا پس از سقوط امپراطوری عثمانی در سال ۱۹۱۴ میلادی و همچنین پس از سقوط حکومت صدام در سال ۲۰۰۳ میلادی، جایگاه سیاسی خاصی در عراق پیدا کرد. یکی از وقایع مهم تاریخی مرتبط با کر‌بلا، فتوای جهاد محمدتقی شیرازی، مرجع شیعیان در کربلا، علیه بریتانیا در دوران اشغال عراق توسط این کشور است. شیرازی در جنبش ۱۹۲۰ میلادی مردم عراق، نقش رهبری مهمی داشت و فتوای او باعث تحرکات گسترده‌ای در بین مردم برای مقابله با حضور بریتانیا شد.

پس از سقوط صدام، کر‌بلا به عنوان مرکزی برای اعلام مواضع مرجعیت شیعه عراق در قبال تحولات سیاسی و اجتماعی این کشور و جهان اسلام شناخته شد. یکی از نمونه‌های بارز این موضوع، اعلام فتوای جهاد علیه داعش توسط آیت‌الله سیستانی از تریبون نماز جمعه کربلا است.

جمعیت و نام‌های تاریخی

بر اساس سرشماری‌های سال ۲۰۱۵، جمعیت شهر کربلا نزدیک به هفتصد هزار نفر گزارش شده است. کربلا در طول تاریخ به نام‌های مختلفی شناخته شده است. از جمله این نام‌ها می‌توان به غاضریه، نینوا، طَفّ، عَقْر، حائر و نواویس اشاره کرد. هر یک از این نام‌ها به دوره‌های مختلف تاریخی و ویژگی‌های خاص منطقه اشاره دارند.

حوادث تاریخی

کربلا در دو سده اخیر با حوادث متعددی مواجه شده است. حمله وهابی‌ها به کر‌بلا، حمله نجیب پاشا، والی عثمانی به این شهر، انقلاب ۱۹۲۰ میلادی و انتفاضه شعبانیه برخی از وقایع مهم این دوره هستند. این حوادث تأثیرات عمیقی بر جامعه و فرهنگ کربلا داشته و بر اهمیت تاریخی و سیاسی این شهر افزوده‌اند.