دهه ولایت و امامت
دهه ولایت و امامت
دهه ولایت و امامت که از عید قربان آغاز می‌شود و تا عید غدیر خم ادامه دارد، یکی از مهم‌ترین و معنوی‌ترین دوره‌ها برای مسلمانان به ویژه شیعیان است. این دهه با دو عید بزرگ اسلامی، عید قربان و عید غدیر، همراه است که هر کدام اهمیت ویژه‌ای دارند:
عید قربان: این عید که به یاد ابراهیم نبی و تسلیم او در برابر فرمان خداوند برای قربانی کردن فرزندش اسماعیل جشن گرفته می‌شود. نمادی از عشق و تسلیم به اراده الهی است. این روز به مسلمانان یادآوری می‌کند که باید از تعلقات دنیوی فاصله بگیرند و تنها به خداوند تکیه کنند.
عید غدیر خم: این عید یکی از بزرگ‌ترین اعیاد شیعیان است و به واقعه غدیر خم اشاره دارد. که در آن پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، امام علی (ع) را به عنوان جانشین و ولی امر مسلمانان معرفی کرد. این روز نمادی از کمال دین و تداوم راه پیامبر از طریق ولایت و امامت است.
در این دهه، مسلمانان با برگزاری مراسم و عبادات مختلف سعی می‌کنند از برکات این ایام بهره‌مند شوند و پیوند خود را با ارزش‌های دینی و معنوی تقویت کنند.
تقارب این دو عید:
حلاوت دوچندان: برگزاری این دو عید در فاصله زمانی کوتاه، بر شیرینی و معنویت آن‌ها می‌افزاید. این تقارب، مسلمانان را به تأمل در پیام‌های عمیق هر دو عید وادار می‌کند.
یادآوری حقیقت مهم: این که تنها با رهایی از تعلقات دنیوی (پیامی که عید قربان به ما می‌آموزد) و تمسک به ائمه اطهار (پیامی که عید غدیر خم به ما می‌آموزد)، می‌توان به تقرب الهی و کمال دست یافت.
مسیر تقرب و کمال: این دو عید نشان می‌دهند که مسیر تقرب به خداوند و رسیدن به کمال، نیازمند دو عنصر اساسی است. اول، قطع وابستگی‌ها و دلبستگی‌های دنیوی و دوم، پیروی و تمسک به رهبری و ولایت ائمه اطهار.
به طور خلاصه، تقارب عید قربان و عید غدیر، فرصتی است برای مسلمانان تا به طور عمیق‌تر به پیام‌های معنوی و روحانی این دو عید توجه کنند. و با رهایی از دلبستگی‌های مادی و پیروی از اهل بیت (ع)، به تقرب الهی و کمال دینی برسند.
قربان و غدیر نسبت مقدمه و ذی مقدمه با هم دارند، یعنی تا مقدمه پدیدار نشود، ذی مقدمه حاصل نمی‌شود. این نسبت در مناسک حج و جغرافیای مکان‌های مقدس آشکار است. در حجة الوداع، حجاج در سرزمین منا قربانی انجام دادند و سپس مناسک خود را در مسجد الحرام در کنار کعبه به پایان رساندند. با این‌که مناسک حج تمام شد، آیه «اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ» هنوز نازل نشده بود. بنابراین، هنوز باید اتفاق مهم دیگری بیفتد.
این اتفاق در سرزمین غدیر خم رخ داد و در زمانی پس از مناسک حج. آیه «اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ» در غدیر خم نازل شد، جایی که پیامبر اسلام (ص) امام علی (ع) را به عنوان جانشین خود معرفی کرد. بنابراین، قربانی کردن در حج و انجام مناسک، مقدمه‌ای برای رسیدن به رشد و کمال دینی است که اتمام و اکمال آن در غدیر خم حاصل می‌شود.
در واقع، قربان و غدیر با هم یک مسیر تکاملی را نشان می‌دهند
قربانی در منا: نمادی از تسلیم و رهایی از تعلقات دنیوی است. این عمل، مقدمه‌ای است برای آماده‌سازی قلب و روح برای پذیرش ولایت.
اعلام ولایت در غدیر خم: کمال دین و اتمام نعمت الهی را به همراه دارد. این امر نشان می‌دهد که پس از آماده شدن در مرحله قربانی و مناسک حج، پذیرش ولایت اهل بیت (ع) تکمیل کننده دین است.
بنابراین، حج و قربانی کردن در منا به عنوان عبادت و مقدمه‌ای برای رسیدن به رشد و کمال دینی است. که این کمال در غدیر خم با اعلام ولایت امام علی (ع) به اتمام می‌رسد.
ولی مسلمین
پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی (ع) را به عنوان «ولی» قرار دادند. در لغت و زبان عربی، «ولی» به معنای دوست و همراه و همچنین به معنای سرپرست است. انتخاب حضرت علی (ع) به عنوان ولی برای مسلمانان به معنای سرپرستی است که آن‌ها را در هر شرایطی راهنمایی می‌کند. خداوند حضرت علی (ع) را به عنوان جانشین حضرت محمد (ص) قرار داده است. و در آیه‌ی سوم سوره‌ی «مائده» صریحاً بر موضوع ولایت به عنوان یک موضوع مهم و کلیدی تأکید شده است:
«اَلیَومَ یئِسَ اَلَّذینَ کَفَروا مِن دینِکُم فلاتَخشَوهُم واخشَونِ اَلیَومَ أَکمَلتُ لَکُم دینَکُم و أَتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتی و رَضیتُ لَکُم الاِسلامِ دیناً…؛ امروز کافران از دین شما مأیوس شدند پس از آنان نترسید و از من بترسید، امروز دینتان را برای شما کامل کردم و نعمت خود را برای شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین برایتان پسندیدم.»
این آیه به واقعه غدیر خم اشاره دارد که در آن پیامبر اسلام (ص) امام علی (ع) را به عنوان ولی و جانشین خود معرفی کرد. این واقعه و این آیه اهمیت زیادی در تبیین مفهوم ولایت و جانشینی در اسلام دارند. و بر نقش حیاتی امام علی (ع) به عنوان راهنمای مسلمانان تأکید می‌کنند. با این اعلام، دین اسلام به کمال و اتمام رسید و نعمت الهی به‌طور کامل بر مسلمانان ارزانی شد.
دهه ولایت بستری مناسب برای ارائه مباحث عقیدتی و ولایی است. در این دهه، ساختارهای اصلی دین مبین اسلام بار دیگر یادآوری می‌شود. و نقش «اهل بیت (ع)» در جلوگیری از انحراف دین مبین اسلام بازگو می‌شود. این دوره زمانی، فرصت مناسبی را فراهم می‌کند تا مسلمانان با مبانی اعتقادی و ولایی اسلام آشنا شوند. و اهمیت پیروی از اهل بیت (ع) را در حفظ و صیانت از دین درک کنند.
برخی از نکات کلیدی که می‌توان در دهه ولایت به آن‌ها پرداخت عبارتند از:
تبیین مفاهیم عقیدتی: ارائه و تبیین مفاهیم اساسی اسلام، مانند توحید، نبوت، و امامت، که پایه‌های اصلی دین اسلام را تشکیل می‌دهند.
نقش اهل بیت (ع): بررسی و بیان نقش حیاتی اهل بیت (ع) در هدایت مسلمانان و جلوگیری از انحرافات دینی و تبیین وظایف و مسئولیت‌های آن‌ها.
تاریخ اسلام: مرور وقایع تاریخی مهم مانند غدیر خم و تبیین اهمیت آن در تاریخ اسلام و درک بهتر از رویدادهای کلیدی که در شکل‌گیری و تثبیت عقاید شیعه تأثیرگذار بوده‌اند.
ارائه الگوهای زندگی: معرفی و بررسی سیره و زندگی اهل بیت (ع) به عنوان الگوهایی برای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان.
پیوند با مفاهیم اجتماعی: بیان ارتباط بین مفاهیم عقیدتی و مسائل اجتماعی و نقش آن‌ها در بهبود و ارتقاء جامعه اسلامی.
با پرداختن به این مباحث در دهه ولایت، مسلمانان می‌توانند آگاهی و شناخت عمیق‌تری نسبت به اصول و ارزش‌های دینی خود پیدا کنند و نقش اهل بیت (ع) را در حفظ و صیانت از دین اسلام بهتر درک کنند. این آگاهی و شناخت می‌تواند زمینه‌ساز تقویت ایمان و ایجاد همبستگی بیشتر در جامعه اسلامی شود.
غدیر، تکمیل‌کننده‌ی بعثت همه‌ی انبیا است؛ چرا که اگر این روز بزرگ نبود، رسالت پیامبران ناقص می‌ماند. به همین دلیل، در هنگام ابلاغ ولایت، پیامبر (ص) با بالا بردن دست امام علی (ع)، اعلام کردند: «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلَاهُ.» این واقعه با نزول آیه‌ی «اَلیَومَ أَکمَلتُ لَکُم دینَکُم و أَتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتی و رَضیتُ لَکُم الاِسلامِ دیناً» همراه شد که بر کمال و اتمام دین تأکید دارد.
اهمیت غدیر خم
تکمیل رسالت انبیا: غدیر خم نقطه‌ی عطفی در تاریخ اسلام است که نه تنها رسالت پیامبر اسلام (ص)، بلکه رسالت همه‌ی انبیا را تکمیل می‌کند. این واقعه نشان می‌دهد که بدون ولایت، دین ناقص است و کامل شدن دین با اعلام ولایت امام علی (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص) تحقق می‌یابد.
تثبیت ولایت: اعلام ولایت امام علی (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص) از سوی خود پیامبر و در حضور جمع کثیری از مسلمانان، نشان‌دهنده‌ی اهمیت و جایگاه ویژه ولایت در اسلام است.
نزول آیه ولایت: نزول آیه «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلَاهُ» در غدیر خم، تأکیدی است بر ولایت و سرپرستی امام علی (ع) و بر اهمیت این موضوع در تکمیل دین اسلام.
پیام وحدت و استمرار: غدیر خم پیام وحدت و استمرار را به همراه دارد، زیرا با اعلام ولایت امام علی (ع)، مسلمانان مسیر روشن و واحدی را برای پیروی از اهل بیت (ع) در پیش دارند که از انحرافات و تفرقه جلوگیری می‌کند.
بنابراین، غدیر خم نقش حیاتی در کمال دین اسلام و تکمیل رسالت پیامبر (ص) و همه‌ی انبیا دارد. این واقعه به وضوح نشان می‌دهد که ولایت امام علی (ع) جزئی اساسی و غیرقابل‌انکار از دین اسلام است. و بر اهمیت پیروی از اهل بیت (ع) در هدایت و راهبری جامعه تأکید دارد.
