روز ادبیات کودک و نوجوان

مرحوم مهدی آذریزدی، نویسنده برجسته ایران، در ۱۸ تیرماه سال ۱۳۸۸ در ۸۸ سالگی در بیمارستان آتیه تهران دار فانی را وداع گفت و در حسینیه خرمشاه یزد، نزدیک محل زندگی‌اش، به خاک سپرده شد. او با نوشتن بیش از ۲۰ عنوان کتاب برای کودکان و نوجوانان، به یکی از پرتیراژترین نویسندگان تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران تبدیل شد. آثار مشهور او شامل «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، «قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن»، «گربه ناقلا»، «گربه تنبل»، «مثنوی برای بچه‌ها» و «مجموعه قصه‌های ساده» است. همچنین، او تصحیح «مثنوی» مولوی را برای بزرگسالان انجام داده است.

تعیین روز ادبیات کودک و نوجوان

بنابر پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی و تأیید شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۸ تیر به عنوان روز رسمی ادبیات کودک و نوجوان در ایران تعیین شده است. این روز فرصت مناسبی برای آشنا کردن کودکان با کتاب و تشویق آنها به کتابخوانی است. اما متأسفانه، از این فرصت‌ها برای ترویج فرهنگ کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان به اندازه کافی بهره‌برداری نمی‌شود. انس کودکان با کتاب تضمینی برای تربیت و فرهیختگی نسل آینده جامعه است.

اهمیت ترویج کتابخوانی در میان کودکان

روز کتاب کودک و نوجوان فرصتی مناسب برای ورود کتاب به زندگی کودکان است. کتابخوانی نه تنها به توسعه فرهنگی جامعه کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در تربیت و آموزش نسل‌های آینده ایفا می‌کند. تشویق کودکان به کتابخوانی می‌تواند موجب افزایش خلاقیت، تقویت مهارت‌های زبانی و افزایش دانش عمومی آنها شود.

شعار ادبیات کودک و نوجوان ۲۰۱۷

شعار ادبیات کودک و نوجوان در سال ۲۰۱۷، «بیایید با کتاب‌ها بزرگ شویم» بود. این پیام هر سال توسط یکی از کشورهای عضو IBBY طراحی و به زبان‌های زنده دنیا منتشر می‌شود. کشوری که عهده‌دار طراحی پیام روز جهانی کتاب کودک می‌شود، یکی از نویسندگان یا شاعران خود را برای طرح پیام و یکی از تصویرگران خود را برای تصویرگری آن معرفی می‌کند.

در سال ۲۰۱۷، روسیه عهده‌دار طراحی پیام بود. سرگئی ماخوتین، نویسنده سرشناس روسی، پیام را طراحی کرد و میخائیل فدوروف، هنرمند برجسته روسی، پوستر روز جهانی کتاب کودک ۲۰۱۷ را طراحی کرد.

اهمیت به رسمیت شناختن دوران کودکی

به رسمیت شناختن دوران کودکی و ارزش دادن به آن می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی در زندگی افراد و جامعه داشته باشد. اگر کودکی کردن را به عنوان یک جلوه طبیعی انسانی در خود و دیگران به رسمیت بشناسیم و اجازه بروز به آن بدهیم، زندگی غنی‌تری خواهیم داشت و می‌توانیم در برابر کودکان رفتارهای رشددهنده داشته باشیم. سعدی می‌گوید: “چون که با کودک سر و کارت فتاد / هم زبان کودکی باید گشاد.”

ترویج کتابخوانی از سنین کودکی نه تنها به توسعه فرهنگی جامعه کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در تربیت و آموزش نسل‌های آینده ایفا می‌کند. بهره‌گیری از فرصت‌ها و مناسبت‌هایی مانند روز ادبیات کودک و نوجوان می‌تواند گامی مؤثر در جهت ترویج فرهنگ کتابخوانی و تقویت روابط انسانی و اجتماعی باشد.

تربیت کودک از نگاه پیامبر (بخش دوم)

6- وفای به عهد در تربیت کودکان در اسلام

وفای به عهد یکی از اصول اساسی تربیت کودکان در اسلام است که بر آن تأکید شده است. به ویژه در ارتباط با عهدی که والدین با فرزندان خود بسته‌اند. این امر نه تنها به تربیت سالم کودکان کمک می‌کند. بلکه به شکل قابل توجهی در تقویت شخصیت و ارزش‌های اخلاقی آن‌ها تأثیر می‌گذارد که ممکن است در آینده به اصلاح آن دشوار باشد.

تأکید اسلام بر وفای به عهد:

1. پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم):

در روایات، پیامبر اسلام فرموده‌اند: “کودکان را دوست بدارید و با آن‌ها مهربان باشید و هر گاه به آنان وعده داده‌اید، بدان وفا کنید، زیرا کودکان اعتمادی جز این ندارند که شما وعده خود را به اجرا درآورید.”

2. عبدالله بن عامر:

یکی از روایات از عبدالله بن عامر نقل می‌کند که هنگامی که کودکی بود، به خانه پیامبر اسلام رفته و مادرش به او گفته بود: “عبدالله بیا، چیزی به تو بدهم.” پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) به او یادآوری کردند که اگر به وعده‌های داده شده وفا نکند، برایش دروغی نوشته می‌شود، بدین ترتیب به عدم اهمیت دادن به وعده‌ها تأکید شده است.

7- توجه به تفاوت‌های روحیاتی کودکان در اسلام

در اسلام، تفاوت‌های روحیاتی بین دختران و پسران به خوبی مورد توجه قرار گرفته است، و وضوح دارد که این تفاوت‌ها تأثیر بسزایی بر رفتار و تربیت آن‌ها دارد.

آموزه‌های اسلامی در این زمینه:

توجه به دختران:

پیامبر اسلام فرموده‌اند: “هر کس دختری داشته باشد، خداوند آن دختر را پوششی از دوزخ برایش قرار می‌دهد.” این نشان می‌دهد که دختران به خاطر روحیات لطیف‌تر و احساسی‌تری که دارند، به اهمیت ویژه‌ای در تربیت و مراقبت نیاز دارند.

ترجیح دادن دختران:

پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وسلّم) توصیه کرده‌اند که در اهداء هدایا و اموال، دختران را از پسران مقدم بداریم، زیرا این اقدام به خوشحالی خداوند منجر می‌شود و نشان از احترام و محبت به دختران است.

8-تدابیر لازم برای حفظ عفت جنسی در تربیت کودکان در اسلام

۸.۱ – پنهان بودن روابط زناشویی والدین

یکی از اصول اسلام در تربیت جنسی کودکان، پنهان بودن روابط زناشویی والدین در حضور کودکان است. این اقدام از اهمیت بسیاری برخوردار است به‌طوری ‌که:

جلوگیری از حضور کودک در خلوت والدین: آموزه‌های اسلامی توصیه می‌کند که کودکان باید از حضور در خلوت والدین در زمانی که آنها در حال انجام روابط زناشویی هستند، محروم باشند. این اقدام نه‌تنها می‌تواند از ایجاد تأثیرات منفی بر روحیه کودکان جلوگیری کند، بلکه از پدیده‌های ناخوشایندی مانند انحرافات جنسی نیز جلوگیری می‌کند.

انجام روابط زناشویی در مکان‌های مناسب: بر اساس احادیث اسلامی، توصیه می‌شود که والدین روابط زناشویی خود را در مکان‌هایی انجام دهند که کودکان حاضر نباشند تا از بروز احساسات ناخوشایند در آنها جلوگیری شود. این اقدام همچنین به حفظ سلامت روحی کودکان کمک می‌کند.

۸.۲ – پوشاندن عورت کودکان

یکی دیگر از اصول مهم در تربیت جنسی کودکان در اسلام، پوشاندن عورت آنها است:

توصیه به پوشش عورت کودکان: اسلام به والدین توصیه می‌کند که عورت کودکان خود را محافظت کنند و آن‌ها را از دید دیگران پوشانده نگه دارند. این اقدام به حفظ حرمت و عفت عورت کودکان و جلوگیری از تأثیرات منفی جنسی و روحی کمک می‌کند.

احترام به حرمت عورت کودکان: اسلام به والدین آموزش می‌دهد که باید به حرمت و عفت عورت کودکان مانند بزرگسالان احترام بگذارند. پیامبر اسلام می‌فرمایند: “عورتش را بپوشانید؛ چرا که حرمت عورت کودک همانند حرمت عورت بزرگسال است.”

۸.۳ – جلوگیری از بوسیدن کودکان توسط نامحرمان

توصیه به جلوگیری از بوسیدن کودکان توسط نامحرمان: اسلام به افراد توصیه می‌کند که از بوسیدن کودکان توسط افراد نامحرم پرهیز کنند. این اقدام به حفظ روابط سالم و از ایجاد مشکلات در آینده، مثل ایجاد ارتباطات نامناسب کمک می‌کند. پیامبر اسلام می‌فرمایند: “دختر چون شش ساله شد، او را نبوسید و پسر نیز چون از هفت سالگی گذشت، زن او را نبوسد.”

۸.۴ – جداسازی بستر کودکان

تدبیر جداسازی بستر کودکان: اسلام توصیه می‌کند که والدین هنگامی که کودکان به سن تمییز رسیده‌اند، بسترهایشان را از یکدیگر جدا کنند. این اقدام به پیشگیری از تحریک جنسی زودرس و بلوغ زودرس کودکان کمک می‌کند و به حفظ عفت جنسی آنها کمک می‌کند.

۹ – توجه به بازی کودکان

بازی برای کودکان، جزء مهم‌ترین ویژگی‌های زندگی و بستر حیاتی برای رشد و تکامل آن‌ها است. این دوران بازی، نقش بسزایی در تقویت استعدادها، توسعه مهارت‌ها، و شناخت دنیای اطراف دارد. از این رو، والدین و مربیان به شدت توصیه می‌شود که به کودکان اجازه و فرصت کافی برای بازی داده و آن‌ها را در این فعالیت‌ها حمایت کنند.

نقش بازی در رشد ذهنی و اجتماعی: بازی برای کودکان، بیشتر از یک فعالیت سرگرم‌کننده است؛ آن‌ها را در یادگیری مهارت‌های اجتماعی، حل مسائل، و تعامل با دیگران تقویت می‌کند. این فرآیند تأثیر بسزایی بر توسعه شخصیت کودکان دارد و اساسی برای رشد سالم آن‌ها می‌باشد.

مثال‌های سنتی اسلامی: پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) خود به فراوانی با کودکان بازی می‌کردند و آن‌ها را تشویق می‌کردند تا در این فعالیت‌ها شرکت کنند. این نشان می‌دهد که اسلام اهمیت زیادی به فرصت‌های بازی برای کودکان می‌دهد و آن‌ها را به این موضوع تشویق می‌کند که در زمینه‌های مختلف از زندگی خود تجربه بیشتری کسب کنند.

تأثیر بازی‌های مدرن مانند بازی‌های گوشی: امروزه، بازی‌های مدرن مانند بازی‌های رایانه‌ای و گوشی نقش مهمی در تقویت مهارت‌های کودکان دارند. این بازی‌ها نه تنها ارتباط کودکان با فناوری را بهبود می‌بخشند، بلکه ذهنشان را به تفکر و حل مسائل ترغیب می‌کنند که این مهارت‌ها در زندگی بزرگسالی آن‌ها نیز کارآمد هستند.

۱۰ – تعلیم فرائض دینی به کودکان

علاوه بر بازی، یکی از مهم‌ترین وظایف والدین در تربیت کودکان، آموزش و تعلیم فرائض و شعائر دینی به آن‌ها است. این آموزش‌ها اساسی برای تشکیل هویت دینی و معنوی کودکان می‌باشند و نقش بسزایی در تربیت اخلاقی و اجتماعی آن‌ها دارند.

آموزش مفاهیم اسلامی: پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به والدین توصیه می‌کردند که از زمان زبان باز شدن کودکانشان، اولین آموزش‌هایی که به آن‌ها بدهند، شامل کلمه “لا اله الا الله” باشد. این تربیت از زودی کودکان را به معنویت و تعلق به دینی خود تشویق می‌کند.

آموزش نماز و عبادات: والدین باید از زمان مناسبی، کودکان را به نماز و عبادات تربیت کنند. این اقدام به کودکان کمک می‌کند که از جوانی خود به عبادت و ارتباط نزدیک با خداوند عالم پرداخته و در مسیر رشد معنوی پیشرو باشند.

نکته اخلاقی: پیامبر اسلام در مورد والدینی که کودکانشان را به آموزش فرائض دینی اهمیت نمی‌دهند، ابراز نگرانی می‌کنند. این نشان می‌دهد که تربیت دینی فرزندان به میزان قابل توجهی در شکل‌دهی به ارزش‌ها و اخلاقیات آن‌ها تأثیرگذار است و اسلام از والدین انتظار دارد که این مسئولیت را به جدیت بپذیرند.

تربیت کودک از نگاه پیامبر

در منابع اسلامی، رهنمودهای جامع از سوی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در زمینه اصول و مبانی تربیت کودکان، از جنبه‌های گوناگونی گفته شده است. این رهنمودها شامل مراحل مختلفی از ازدواج، آداب آن، توصیه‌های دوران بارداری و شیردهی، محبت و عدالت نسبت به کودکان، و رعایت سایر موازین پرورشی است. که هر کدام فصلی از تربیت اسلامی را تشکیل می‌دهند. روایات بسیاری از این رهنمودها و توصیه‌ها از زندگانی پاک و نجیب پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده است.

۱ – واژه تربیت:

واژه “تربیت” از مصدر باب تفعیل «ربی یربو» گرفته شده و در کتب لغت به معنای رشد دادن به کار رفته است. در اصطلاح، تربیت به معنای فراهم کردن زمینه‌ای برای پرورش استعدادهای درونی هر فرد و توسعه قابلیت‌های بالقوه او و به واقعیت رساندن آن امکانات داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲ – ادوار تربیت کودک از نظر پیامبر:

به گفته رسول اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، دوره تربیت کودک به دو فاز قبل از تولد و پس از تولد تقسیم می‌شود. دوره قبل از تولد شامل مراحلی مانند انتخاب همسر، آداب زناشویی و مراقبت‌های در طول بارداری است. که به عنوان مقدمه و اساس تربیت کودک در دوره بعد از تولد محسوب می‌شود. به همین دلیل، پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به شدت بر این موضوع تأکید نموده و مسلمانان، به ویژه جوانان را به رعایت این مراحل سفارش داده‌اند. (منابع: وسائل الشیعه، جلد ۲۱؛ بحارالانوار، جلد ۱۰۱ و …)

۲.۱ – قبل از تولد:

امروزه از نظر علمی، نقش پدر و مادر در انتقال صفات ظاهری و باطنی، که به عنوان “عامل وراثت” در تربیت کودکان مطرح است، بسیار مهم است. فرزندی که در رحم مادر شکل می‌گیرد، از صفات ظاهری و باطنی پدر و مادرش بهره می‌برد. و آنها به عنوان اصل و ریشه‌ای برای تربیت کودکان خود محسوب می‌شوند. انتخاب همسران مناسب و شایسته می‌تواند گام مهمی در تربیت فرزندان صالح و سالم باشد.

به همین دلیل، پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در توصیه‌هایش به جوانان برای ازدواج، به آن‌ها توصیه می‌کند. که در انتخاب همسران خود دقت کنند تا فرزندانی صالح و شایسته داشته باشند. در حدیثی از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آمده است: «بنگر که فرزندت را در کدام رحم قرار می‌دهی؛ زیرا که اصل و ریشه تاثیرگذار است». و در حدیث دیگری از ایشان آمده است: «برای نطفه‌های خود بهترین رحم‌ها را برگزینید؛ زیرا زنان، فرزندانی همانند برادران و خواهران خود به دنیا می‌آورند.» پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) از ازدواج در خانواده‌های پست منع فرموده و می‌فرمایند: «به حذر از آن زن زیبا که در خانواده‌ای پست بزرگ شده است.»

۲.۱.۱ – غذای حلال:

رسول اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) حلال بودن غذا را یکی از عوامل بسیار مهم در شکل‌گیری شخصیت آینده کودکان برشمرده‌اند. این امر نه تنها در طول زندگی فرد بلکه در ایام بارداری نیز اهمیت زیادی دارد. پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در این باره فرموده‌اند: «و لا یدخل الجنه من نبت لحمه من السحت النار أولی له». به این معنی که هیچ کسی که گوشت و پوست او از رزق حرام باشد. وارد بهشت نمی‌شود، بلکه او شایسته آتش دوزخ است.

در حدیث دیگر، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به عبدالله بن مسعود می‌فرمایند: «ای پسر مسعود، حرام مخور، حرام نپوش، از راه حرام‌زن مگیر و نافرمانی خدا مکن؛ چرا که خداوند به ابلیس فرمود: هر کس را که می‌توانی از جای برکن، و با حرام‌خوران برخورد کن و با آنان در اموال و فرزندانشان شریک شو، و شیطان جز بهانه‌های فریبشان چیزی ندارد.»

این نکات به وضوح نشان می‌دهند که رعایت حلال و حرام در زمان‌های مختلف زندگی، از جمله ایام بارداری، بسیار اساسی است و به کودکان کمک می‌کند تا به سمت سعادت و خوشبختی پیشروی کنند.

۲.۱.۲ – رعایت آداب زناشویی:

پس از آن، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بر نقش رعایت آداب زناشویی به عنوان یکی از عوامل مؤثر در سلامت روحی و جسمی کودکان و همچنین عاملی در تربیت آن‌ها در آینده تأکید فرمودند. ایشان به اهمیت حالت‌ها و زمان‌ها در بسته شدن نطفه‌ها اشاره کرده و زوج‌ها را به رعایت این مسائل دعوت نمودند. منابع روایی معتبر شیعه و سنی، بسیاری از روایات را از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در این زمینه نقل کرده‌اند.

۲.۱.۳ – مراقبت‌های ایام بارداری:

دوران حمل، از حساس‌ترین و مهم‌ترین دوران زندگی کودکان است؛ در این دوره، شالوده‌ی سعادت و شقاوت فرد در شکم مادرش ریخته می‌شود. در یک حدیث از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آمده است: «السعید مَن سعدَفی بطن امه و الشقی مَن شقی فی بطن امه؛» به معنای اینکه فرد خوشبخت، در شکم مادرش خوشبخت می‌شود و فرد بدبخت، در شکم مادرش بدبخت می‌شود.

از این‌رو، والدین، به ویژه مادران، به توجه و مراقبت بیشتر در این دوره و دوری از گناهان توصیه شده‌اند، زیرا تأثیرات این دوره بر سلامت و شخصیت آینده کودکان بسیار مهم و اساسی است.

۲.۱.۴ – اهمیت تغذیه در تربیت:

تغذیه مناسب در دوران بارداری و تأثیر آن بر شکل‌گیری خصوصیات و صفات کودکان، به عنوان یک عامل بسیار حیاتی در تربیت آنها مورد تأکید رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) قرار گرفته است. ایشان به مادران جوان توصیه کردند که در این دوران از غذاهایی مانند کندر، خرما و دیگر مواد مغذی استفاده کنند، زیرا تأثیر مستقیمی بر برخی خلقیات و روحیات کودکان دارد و می‌تواند در برآمدن صفات شایسته و مفید آنها تأثیرگذار باشد.

۲.۲ – بعد از تولد:

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مراحل تربیت کودک را به سه دوره هفت ساله تقسیم کرده‌اند:

– دوره اول (سیّد): در این دوره، کودک باید در خانواده به عنوان سرور و رهبر دیده شود. او در محیطی از آزادی برای بازی و رشد، به سر می‌برد و والدین باید او را در این فرآیند حمایت کنند.

– دوره دوم (عبد): در این دوره، کودک به عنوان فرمانبردار و اطاعت‌کننده نسبت به والدینش معرفی می‌شود. این دوره برای یادگیری اصول اطاعت و تعهد بسیار حیاتی است.

– دوره سوم (وزیر): پس از سپری شدن دو دوره قبلی، کودک وارد مرحله‌ای می‌شود که به عنوان وزیر خانواده شناخته می‌شود. او در این دوره نقش مشورت‌دهنده و مسئولیت‌پذیر را به عهده می‌گیرد و در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی مشارکت می‌کند.

این تقسیم‌بندی نشان می‌دهد که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به هر دوره از زندگی کودک، نقش و مأموریتی خاص اختصاص داده‌اند که برای تربیت شخصیت سالم و متعادل، بسیار مؤثر است.

۳ – اصل تکریم شخصیت کودک:

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به شدت تأکید کردند که کودک باید به عنوان یک شخصیت محترم و با ارزش شناخته شود و احساس بی‌ارزشی نکند. او توضیح دادند که اگرچه کودک به محبت و مراقبت بیشتری نیاز دارد، اما این موضوع نباید به این معنی باشد که شخصیت و ارزش کودک کمترین ارزش را نداشته باشد.

رسول خدا فرموده‌اند: “کسی که به خودش ارزش قائل است، خود را با معصیت ناپاک نمی‌سازد.” این عبارت بیانگر این است که کرامت و ارزش نفس انسان از جمله اساس‌های اخلاق و تربیت اسلامی است و این اصل باید در دوران کودکی به خصوص مورد توجه قرار گیرد.

یکی از نکات مهم در تربیت کودک، جدی گرفتن احساسات او در هفت سال اول زندگی است. این دوران حیات مهمی برای شکل‌گیری شخصیت کودک است و ارزشمندی او باید به طور جدی در نظر گرفته شود تا او به عنوان یک فرد با ارزش و خود احترام، به جهان بزرگ تقدیر شود.

 ۳.۱ – سیره پیامبر در تکریم کودکان و محبت به آنان

در سیرهٔ نبوی، محبت و تکریم به کودکان به عنوان یکی از اصول اساسی تربیتی و اخلاقی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به شدت تأکید شده است. ایشان از محبت نسبت به کودکان و تقدیر از حقوق و ارزش آنان به شدت حمایت می‌کردند، اما در عین حال از افراط در این احساس نیز منع کرده بودند.

 تکریم کودکان در سیرهٔ پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم):

1. توصیه به دوست داشتن و محبت به کودکان:

پیامبر اسلام فرموده‌اند: “اگر کسی کودک گریانش را شادمان کند تا آرام گیرد، خداوند عزوجل آن قدر از نعمت‌های بهشت به او عطا می‌کند تا خود را خوشحال ببیند.”

2. تقدیر از خوش‌رفتاری با کودکان:

در حدیث دیگری، فرموده‌اند: “کسی که دختر بچه خود را شادمان کند، مانند کسی است که بنده‌ای از فرزندان اسماعیل (علیه‌السلام) را آزاد کرده باشد.”

3. رفتار محبت‌آمیز پیامبر با کودکان:

پیامبر اسلام به شدت از کودکان مراقبت می‌کردند و همواره به آنان دلسوزی می‌نمودند. مشاهده می‌شود که حضورشان در میان کودکان، آنان را از حقوق و ارزش زندگی می‌پذیرد و از آنان به عنوان جزء مهمی از جامعه می‌نامید.

4. محبت و تفقد پیامبر نسبت به کودکان:

واقعه‌ای گوشی است که کودکی را به حضور پیامبر اسلام می‌آوردند و او بر دامان ایشان ادرار می‌کند. در این حالت، پیامبر اسلام به او اجازه می‌داد تا ادرار کامل شود و سپس برای او دعا می‌کرد یا نامی برای او می‌گذاشت.

5. تأکید بر تربیت صحیح کودکان:

پیامبر اسلام به مسلمانان توصیه می‌کردند که کودکان خود را تکریم و آنان را به نحوه‌ی صحیح تربیت کنند. زیرا این تربیت در برابر آفریده و بخشی از طاقت و قدرت خداوند معظم است.

6. شناخت کودکان به عنوان نیروی زندگی:

پیامبر اسلام به شدت به کودکان به عنوان نیروی زندگی توجه می‌کردند و از مسلمانان خود می‌خواستند که به احساسات و خواسته‌های آنان توجه کنند.

این رفتارها و توصیه‌ها نشان می‌دهد که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در برابر کودکان، یک الگوی اخلاقی بودند. و به مسلمانان توصیه می‌کردند که از این الگوها در تربیت و برخورد خود بهره بگیرند.

 ۴ – عدالت بین فرزندان

در اسلام، رعایت عدالت بین فرزندان، به خصوص در اعطای هدایا و اقساط امور، به عنوان یک اصل مهم تربیتی و اخلاقی تأکید شده است. پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به والدین توصیه می‌کردند که در رفتار و روابطشان با فرزندان، به خصوص در زمان دادن هدایا، عدالت را رعایت کنند.

روایت‌های عدالت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) در برخورد با فرزندان:

1. موقعیت عدالت در مسجد:

یک بار پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) در مسجد با یارانش به مکه رفتند. در مسجد، پدری دختر و پسرش را بر زانوی خود نشاند. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) به او گفت: “چرا دختر خود را بر زانوی دیگر ننشاندی؟” پدر دختر نیز دخترش را بر زانوی دیگر نشاند و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرمود: “هم‌اکنون عدالت کردی.”

2. روایتی از عدالت در خانهٔ پیامبر:

زمانی زنی به همراه دو کودکش به خانهٔ عایشه همسر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) آمدند. عایشه به عنوان مهمان‌نوازی سه خرما به آن زن داد. آن زن هر یک از خرماها را به دو کودکش داد و سپس خرمای سوم را نیز نصف کرده و به هر یک از آنان نصف داد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) وارد شد و این واقعه را شنید. او فرمود: “چیز عجیبی نیست که خداوند بخاطر لطف این زن به فرزندانش، او را مورد رحمت خود قرار دهد.”

این روایت‌ها نشان می‌دهد که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) در برخورد با فرزندان و دیگر افراد، به رعایت عدالت و تقسیم منصفانه حقوق و هدایا تأکید می‌کردند. این تربیت و رفتار اخلاقی به مسلمانان نمونه‌ای مهم ارائه می‌دهد که از آن برای ارتقای اخلاق شخصی و اجتماعی خود استفاده کنند.

5- خشونت در تربیت کودکان در اسلام

در اسلام، تربیت و تعلیم کودکان به شیوه‌هایی انجام می‌شود که از خشونت و تنبیه سخت پرهیز می‌کند و به جای آن، به مهربانی، احترام و آموزش‌های موثر تاکید دارد. پیامبراسلام، محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) و امامان شیعه نیز به این اصول پایبند بوده‌اند، که در زیر به برخی از روایات ارزشمند از آن‌ها اشاره شده است:

پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم):

پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرمودند: “خداوند رحمت کند کسی را که به فرمانبری از خدا یاری کند. آنچه را که در توان اوست بپذیرد و از آنچه در توان او نیست بگذرد و او را به آنچه که نمی‌تواند وا ندارد و بر او سخت نگیرد؛ چرا که بین او و ورود به قلمروی کفر چیزی جز وارد شدن به نافرمانی و یا بریدن ارتباط خویشاوندی نیست.” این حدیث نشان می‌دهد که پیامبر اسلام در تربیت کودکان به ملاحظه و فرمانبری از آموزه‌های اسلامی تأکید داشتند و از خشونت در این زمینه منع کردند.

امام صادق (علیه‌السّلام):

از امام صادق (علیه‌السّلام) نیز روایت شده که فرمودند: “من کودک بودم که به درخت خرمای انصار سنگ می‌پراندم. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) که این واقعه را شنید، فرمود: ‘به درخت سنگ نینداز و هر چه پایین آن ریخته شده بخور.’ سپس دست بر سر من کشید و برایم دعا کرد.” این روایت نشان می‌دهد که حتی در برخورد با کودکان، پیامبر و امامان شیعه از خشونت و تنبیه سخت پرهیز می‌کردند و به جای آن از روش‌های آموزشی و تربیتی مهربانانه استفاده می‌نمودند.