شهید مصطفی چمران
مصطفی چمران (۱۳۱۱ش-۱۳۶۰ش) وزیر دفاع دولت موقت جمهوری اسلامی ایران و بنیان‌گذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جنگ ایران و عراق بود. وی پیش از انقلاب اسلامی با دعوت امام موسی صدر به لبنان رفت و هشت سال در آنجا ماند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، چمران به عنوان وزیر دفاع دولت موقت جمهوری اسلامی، نماینده مجلس و فرمانده ستاد جنگ‌های نامنظم در جنگ ایران و عراق خدمت کرد. مصطفی چمران در دهلاویه در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ش به شهادت رسید.
از جمله آثار او می‌توان به “لبنان، کردستان”، که حاوی خاطرات او از لبنان و کردستان است، “علی زیباترین سرودۀ هستی” و ترجمه فارسی دعای کمیل اشاره کرد.
زندگی و فعالیت‌ها پیش از انقلاب اسلامی
مصطفی چمران در سال ۱۳۱۱ در تهران به دنیا آمد. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه در ایران، برای ادامه تحصیل به ایالات متحده آمریکا رفت و در رشته فیزیک پلاسما دکترا گرفت. چمران همزمان با تحصیلات دانشگاهی در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیز فعال بود و به عنوان یکی از اعضای مؤسس “جنبش آزادی بخش فلسطین” نقش ایفا کرد.
دوران لبنان و همکاری با امام موسی صدر
در سال ۱۳۴۹، چمران با دعوت امام موسی صدر، رهبر شیعیان لبنان، به این کشور رفت. هدف اصلی این دعوت، کمک به تأسیس و تقویت “حرکت امل” (افواج المقاومة اللبنانیة) بود. چمران به عنوان یک استاد دانشگاه و متخصص نظامی به آموزش و سازماندهی نیروهای شیعه لبنان پرداخت تا بتوانند در برابر تجاوزات اسرائیل و دیگر تهدیدات نظامی مقاومت کنند. حضور او در لبنان به تقویت روابط شیعیان لبنان با ایران نیز کمک شایانی کرد.
دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، دولت موقت جمهوری اسلامی تشکیل شد و چمران به عنوان وزیر دفاع این دولت منصوب شد. او در این دوران وظایف مهمی در برقراری نظم و امنیت در کشور و سازماندهی نیروهای مسلح بر عهده داشت. چمران به خاطر توانایی‌های نظامی و مدیریتی خود نقش مؤثری در تثبیت دولت جدید ایفا کرد.
جنگ ایران و عراق و ستاد جنگ‌های نامنظم
با آغاز جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹، چمران به جبهه‌های جنگ رفت و ستاد جنگ‌های نامنظم را بنیان‌گذاری کرد. این ستاد به انجام عملیات‌های چریکی و غیرمتعارف علیه نیروهای عراقی می‌پرداخت و توانست موفقیت‌های زیادی کسب کند. چمران به عنوان فرمانده این ستاد نقش مهمی در دفاع از مناطق مرزی و اجرای عملیات‌های غافلگیرانه داشت.
شهادت
در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰، مصطفی چمران در جریان یک عملیات نظامی در منطقه دهلاویه به شهادت رسید. شهادت او تأثیر عمیقی بر جامعه ایران گذاشت و او را به عنوان یک قهرمان ملی و اسطوره مقاومت شناساند.
پیام تسلیت امام خمینی به مناسبت شهادت دکتر مصطفی چمران
امام خمینی به مناسبت شهادت دکتر مصطفی چمران در تاریخ ۱ تیر ۱۳۶۰ش پیامی خطاب به ملت ایران، لبنان و خانواده شهید چمران صادر کرد. قسمتی از پیام امام خمینی به شرح زیر است:
چمران عزیز با عقیده پاک خالص غیر وابسته به دستجات و گروههای سیاسی، و عقیده به هدف بزرگ الهی، جهاد را در راه آن از آغاز زندگی شروع و به آن ختم کرد. او در حیات، با نور معرفت و پیوستگی به خدا قدم نهاد و در راه آن به جهاد برخاست و جان خود را نثار کرد. او با سرافرازی زیست، و با سرافرازی شهید شد و به حق رسید. هنر آن است که بی‌هیاهوهای سیاسی، و «خودنمایی»های شیطانی، برای خدا به جهاد برخیزد و خود را فدای هدف کند نه هوس، و این هنر مردان خداست. او در پیشگاه خدای بزرگ با آبرو رفت. روانش شاد و یادش بخیر.
(صحیفه امام، ج ۱۴، ص ۴۷۸)
شرح و توضیحات
-
عقیده پاک و خالص:
– امام خمینی در این پیام به صداقت و خلوص نیت دکتر چمران اشاره می‌کند و او را فردی می‌داند که بدون وابستگی به گروه‌ها و دسته‌های سیاسی و با اعتقاد به اهداف بزرگ الهی زندگی کرد. این نکته نشان‌دهنده ایمان و تقوای عمیق چمران است که از ابتدا تا انتهای زندگی‌اش بر اصول دینی و اخلاقی پایبند بود.
-
جهاد در راه خدا:
– چمران از آغاز زندگی خود در مسیر جهاد و مبارزه در راه خدا قدم گذاشت و تا پایان حیاتش این مسیر را ادامه داد. امام خمینی به این نکته تأکید می‌کند که جهاد چمران نه تنها در میدان نبرد، بلکه در تمام جوانب زندگی‌اش نمایان بود.
-
نور معرفت و پیوستگی به خدا:
– امام خمینی به پیوستگی عمیق چمران با خداوند و نور معرفت الهی که در زندگی او جریان داشت اشاره می‌کند. این ارتباط معنوی و معرفتی، مبنای فعالیت‌ها و جهاد چمران بوده و او را در مسیر حق و حقیقت ثابت‌قدم نگاه داشته است.
-
سرافرازی در زندگی و شهادت:
– امام خمینی بیان می‌کند که چمران با سرافرازی زیست و با سرافرازی به شهادت رسید. این سرافرازی نشان‌دهنده افتخار و عزتی است که در زندگی و شهادت چمران وجود داشت و او را به یک الگوی کامل از یک مبارز راستین تبدیل کرد.
-
هنر مردان خدا:
– امام خمینی به هنر حقیقی که در مردان خدا یافت می‌شود اشاره کرده و بیان می‌کند که این هنر در بی‌هیاهو و بدون خودنمایی برای خدا جهاد کردن و خود را فدای هدف کردن نه هوس، تجلی می‌یابد. چمران نمونه‌ای از این هنر والا بود که در پیشگاه خداوند با آبرو و افتخار رفت.
-
دعای پایانی:
– امام خمینی در پایان پیام خود، برای روح پاک چمران دعا کرده و یاد او را گرامی می‌دارد. این دعا نشان‌دهنده احترام و ارادت عمیق امام به چمران و تأکید بر جایگاه معنوی او است.
آثار و نوشته‌ها
مصطفی چمران علاوه بر فعالیت‌های نظامی و سیاسی، نویسنده‌ای برجسته نیز بود. از جمله آثار او می‌توان به “لبنان، کردستان” اشاره کرد که شامل خاطرات و تجربیات او از دوران حضورش در لبنان و کردستان است. دیگر اثر مهم او “علی زیباترین سرودۀ هستی” است که به تحلیل شخصیت امام علی (ع) می‌پردازد. چمران همچنین به ترجمه فارسی دعای کمیل، یکی از دعاهای مهم شیعه، پرداخت و با این کار سعی در ترویج و گسترش فرهنگ دینی داشت.
ویژگی‌های مصطفی چمران
مصطفی چمران مردی وارسته و با عواطف عمیق انسانی بود که در برابر مصائب بشری به شدت منقلب می‌شد. راز و نیازهای عارفانه‌اش، در دست‌نوشته‌هایی که از او به جا مانده، حاکی از عشق و علاقه خالصانه او به خدا و اوج محبت و دوستی‌اش نسبت به همنوعانش است. به همین دلیل، دوستانش لقب «خدای عشق» را به او داده بودند. او فردی وحدت‌گرا بود و از گرایش به هر جریانِ منهای اسلام به شدت گریزان بود.
-
وارستگی و عواطف انسانی عمیق:
– چمران شخصی بود که از تعلقات دنیوی و مادی آزاد شده و به یک انسان کامل تبدیل شده بود. او در برابر درد و رنج دیگران به شدت حساس بود و این ویژگی او را به یک انسان بسیار دلسوز و متعهد تبدیل کرده بود. این وارستگی و عواطف عمیق او را به انسانی بسیار محترم و مورد اعتماد تبدیل کرده بود.
-
راز و نیازهای عارفانه:
– دست‌نوشته‌های به جا مانده از چمران نشان‌دهنده عمق ارتباط او با خداوند و عشق و علاقه خالصانه او به خداست. این نوشته‌ها حاکی از زندگی پر از معنویت و عرفان چمران هستند که او را به یک نمونه عالی از یک انسان مؤمن و عارف تبدیل کرده بودند.
-
محبت و دوستی نسبت به همنوعان:
– چمران به دلیل محبت و دوستی خالصانه‌ای که نسبت به همنوعان خود داشت، به عنوان «خدای عشق» شناخته می‌شد. این لقب نشان‌دهنده تأثیر عمیق عواطف و محبت او بر اطرافیان و دوستانش است. او با این ویژگی‌ها توانست دل‌های بسیاری را به خود جلب کند و محبوبیت زیادی کسب کند.
-
وحدت‌گرایی:
– چمران به شدت به وحدت و همبستگی در جامعه اعتقاد داشت و از هر گونه گرایش به جریان‌های منهای اسلام پرهیز می‌کرد. این وحدت‌گرایی او را به یک رهبر موثر و محبوب در میان مردم تبدیل کرده بود، چرا که او همواره در تلاش برای حفظ انسجام و یکپارچگی جامعه بود.
-
گریز از جریان‌های غیر اسلامی:
– چمران از هر گونه گرایش و جریان غیر اسلامی به شدت گریزان بود. این نشان‌دهنده تعهد عمیق او به اصول و ارزش‌های اسلامی و پرهیز از هر گونه انحراف از این مسیر بود. او همواره در پی پیروی از راه و روش‌های اسلامی بود و این ویژگی او را به یک الگوی قابل احترام برای بسیاری از افراد تبدیل کرده بود.
